بررسی الگوهای مصرف فرهنگی در میان جوانان تهرانی و عوامل مرتبط با آنها

چکیده در هیچ نقطه ای از تاریخ مصرف کالاهای فرهنگی این چنین اهمیتی در زندگی روزمره پیدا نکرده است. نگاهی کوتاه به تاریخ این کالاها نشان می دهد که تنها در قرن بیستم است که این کالاها با چنین گستردگی وارد زندگی روزمره شده اند. از طرفی بزرگترین مخاطبان این کالاهای فرهنگی را در هر جامعه ای، جوانان تشکیل می دهند. بنابراین با توجه به اقبال روزافزون جوانان به مصرف این کالاها ضروری می نماید که حداقل شناخت علمی در این زمینه وجود داشته باشد. در ادبیات جامعه شناسانه اخیر در بررسی مصرف فرهنگی سه دیدگاه عمده مطرح شده است. دیدگاه «همسانی» بوردیو، دیدگاه «فردی شدن» بک و گیدنز و دیدگاه «التقاطی شدن» پترسون. بوردیو بر وجود سلسله مراتب ذائقه ها بر مبنای تمایز طبقاتی تأکید دارد. در حالی که به عقیده بک دنیای امروز روز به روز به سمت فردی شدن پیش می رود. در مقابل این دو، دیدگاه التقاطی شدن مطرح شده است که مدعی است ذائقه طبقه بالا« التقاطی» و ذائقه طبقه پایین «تک بعدی» است. در واقع این نوع ژانرها و تمایز دقیق میان محتوای ژانری نیست که ذائقه طبقه بالا و پایین را تعیین می کند بلکه تعداد و تنوع ژانرهاست که چنین می کند. این که کدام یک از این دیدگاه ها در مورد وضعیت مصرف فرهنگی در جامعه ایران صادق است نیاز به پژوهش متعدد است. این پژوهش نیز بر آن است تا با بررسی وضعیت مصرف فرهنگی در میان جوانان تهرانی به آزمون تجربی این سه دیدگاه بپردازد. در این راستا بر اساس این سه دیدگاه این سوالات را مطرح می سازد که انواع الگوهای مصرف فرهنگی درمیان جوانان تهرانی کدامند؟ مبنای اجتماعی مصرف فرهنگی در بین این جوانان کدامست؟ساختاری اند؟ فردی شده است؟ یا التقاطی است؟ نوع و میزان مصرف کالاهای فرهنگی تحت تأثیر چه عواملی هستند؟ در پاسخ به این سوالات پیمایشی با حجم نمونه 405 نفر از میان جوانان تهرانی انتخاب شده و به آزمون فرضیه های مطرح شده می پردازد. روش نمونه گیری این پژوهش نیز روش خوشه ای طبقاتی متناسب می باشد. تحلیل عاملی انجام شده بر روی مصرف کالاهای فرهنگی به شناسایی 7 عامل منجر شد. نتایج تحلیل عاملی در مورد الگوهای مصرف موسیقی به 4 عامل و در مورد کتاب به 6 عامل انجامید. آزمون همبستگی عامل های بدست آمده نشان داد که نظریه ی التقاطی پترسون تأیید تجربی بیشتری در نمونه ی مورد بررسی کسب کرده است. کلید واژه: الگوی مصرف فرهنگی، پایگاه اجتماعی - اقتصادی، همه چیز پسندی، سرمایه ی فرهنگی، موسیقی، جوانان.