بررسی تشکیل سنگ های ادراری با نگرشی ویژه بر زمین شناسی پزشکی در استان خوزستان

استان خوزستان واقع در جنوب غربی ایران به دلیل آمار بالای مبتلایان به سنگ های ادراری، نیازمند انجام مطالعات گسترده در زمینه ی بررسی تأثیر عوامل مختلف بر تشکیل این سنگ ها است. لذا در پژوهش کنونی سعی شده که علاوه بر مطالعه ی پراکندگی سنگ های ادراری در بخش های مختلف استان خوزستان، با بررسی تأثیر عواملی نظیر نژاد، دما و میزان سختی آب های آشامیدنی بر تنوع سنگ های ادراری، مقایسه ای نیز میان نقش عوامل زیستی (نژاد)، اقلیمی (دما) و زمین شناسی (آب های سخت) بر تنوع سنگ های ادراری، انجام شود. در این رابطه، به منظور انجام آزمایشات کانی شناسی و شیمیایی، تعداد 20 نمونه سنگ ادراری از بیمارستان های مهم استان (بیمارستان های گلستان و آریا) جمع آوری شد. نتایج آنالیز xrd، نشان می دهد که سنگ های ادراری در استان خوزستان را از منظر کانی شناختی می توان در هفت گروه کلسیم اکسالات، کلسیم اکسالات/ فسفاته، فسفاته، اوراته، اوراته/ کلسیم اکسالات، اوراته/ کلسیم اکسالات/ فسفاته و سیستین/ کلسیم اکسالات قرار داد. فراوانی بالای ترکیبات اوراته و حضور کانی نیاهیت در نمونه های استان خوزستان نشان می دهد که کانی شناسی سنگ های ادراری در استان خوزستان تا حدودی با سایر مناطق جهان و حتی کشورهای خاورمیانه نظیر اردن و عراق متفاوت می باشد. همچنین داده های حاصل از آنالیز xrf، نشان می-دهند که so3, mgo, p2o5, cao، بیشترین فراوانی را در میان اکسیدهای اصلی دارا می باشند. مهم ترین عناصر موجود در سنگ های ادراری نیز شامل zr=135.9, cu= 39.8, zn= 36.95, sr= 108.5, cl= 544.55 می باشند. بررسی اثرات شرایط دمایی بر کانی شناسی سنگ های ادراری تأیید می کند که از اقلیم های نیمه مرطوب مدیترانه ای (شمال شرق استان) به طرف اقلیم های فراخشک گرم (جنوب و جنوب غرب) و با افزایش میانگین دما، از فراوانی سنگ های کلسیم اکسلاته کاسته و بر میزان انواع اوراته افزوده می شود، به طوری که در اقلیم های فراخشک گرم که بالاترین میانگین سالانه ی دما (c? 25) را در استان خوزستان دارند، تنها فاز کانی شناسی موجود را ترکیبات اسیداوریکی تشکیل می دهند. مقایسه ی داده های مربوط به سختی آب های آشامیدنی با کانی-شناسی سنگ های ادراری در مناطق مختلف استان خوزستان نشان می دهد که ترکیب آب های آشامیدنی (به ویژه سختی آب) در برخی مناطق، ترکیب کانی شناسی سنگ های ادراری را متأثر ساخته است. حضور کانی وولیت در نمونه ی شهر رامهرمز و کانی سیستین در نمونه ی شهر هندیجان را می توان به ترتیب به سختی بالای آب (ppm 5/1247) و میزان بالای سدیم (ppm 896) و کلراید (ppm 9/1241) در این مناطق نسبت داد. بررسی شاخص نژاد نیز نشان می دهد که تنوع کانیایی سنگ های ادراری در بیماران فارس و عرب از تشابه تقریباً یکسانی برخوردار می-باشد. در نهایت داده ها پیشنهاد می دهند که فراوانی کانی های کلسیم اکسالات در زنان بیشتر از مردان است. همچنین، به احتمال فراوان بین افزایش سن (? 45) و افزایش فراوانی کانی های اوراته رابطه ی مستقیم وجود دارد.