مطالعه تنوع ژنتیکی درون و بین جمعیتی glycyrrhiza glabra l.با استفاده از آغازگر rapd

آگاهی از میزان تنوع ژنتیکی یک گونه گیاهی و عوامل موثر بر آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. یک گونه بدون داشتن تنوع ژنتیکی مناسب قادر نخواهد بود در برابر تغییرات محیطی زنده بماند. گونه ها با جمعیت های دارای تنوع ژنتیکی کم در معرض انقراض هستند و لذا بقا و دوام یک گونه گیاهی در طبیعت به تنوع ژنتیکی جمعیت های آن گونه بستگی دارد. بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت های یک گونه اطلاعات مفیدی برای حفاظت بیولوژیکی آنها فراهم می کند (qian, 2001). ارزیابی الگوی تنوع ژنتیکی برای فهم فرایند های مختلف در طول تاریخ تحول گونه ها مثل رانش ژنتیکی، جریان ژنی، جهش و گزینش مهم است. تنوع ژنتیکی هر جمعیت گیاهی به عوامل مختلفی نظیر سیستم گرده افشانی بستگی دارد که میزان آن از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است. سیستم تولیدمثلی و نوع گرده افشانی گونه های گیاهی اساس تنوع ژنتیکی جمعیت ها را تشکیل می دهند به طوری که در گونه های گیاهی خودگرده افشان تنوع ژنتیکی درون جمعیتی نسبت به تنوع بین جمعیتی پایین است در حالی که این تنوع در گونه های دگرگرده افشان در درون جمعیت ها نسبت به تنوع بین جمعیتی بالا است. تنوع ژنتیکی پدیده مهم و طبیعی است که تفاوت ها را در گیاهان ایجاد می کند و به گونه های خودرو یا وحشی اجازه می دهد در برابر شرایط نامساعد محیطی مقابله کنند. مسئله مهم این است که تنوع ژنتیکی گیاهان سریعا در حال کاهش است بنابراین شناسایی الگوهای ژنتیکی منجر به حفظ بهتر منابع طبیعی و نوسازی آن می شود (henry, 1997). امروزه از روش های متنوعی برای مطالعه میزان تغییرات ژنتیکی در سطح جمعیت و افراد گونه های گیاهی به کار گرفته می شود که می توان به روش های آنزیمی، rflp، ssr، aflp، rapd اشاره کرد (رمک معصومی، 1364). بر طبق مطالعات کنونی نشانگر های مولکولی مقدار بالایی از اختلاف ژنتیکی میان جمعیت ها را نسبت به روش های آنزیمی نشان می دهند و دارای توانایی و دقت بالایی در ارزیابی تنوع ژنتیکی می باشند (chatourou, 2001). rapds یکی از این تکنیک هاست که علی رغم محدودیت هایی نظیر تکرارپذیری، حساسیت نسبت به شرایط واکنش و یکسان بودن الگوهای تولید شده به وسیله افراد هموزیگوت و هتروزیگوت، به دلیل اینکه متد ساده، سریع و ارزانی است در تهیه نقشه های ژنتیکی، بررسی تنوع ژنتیکی، تشخیص و گزینش ارقام، ارتباط میان ژنوتیپ ها و تولید نقشه فیلوژنتیکی استفاده می شود (cecilia bessega, 2008). گونه شیرین بیان با نام علمی glycyrrhiza glabra l (fabaceae) است که عدد کروموزومی این گیاه 16=n2 می باشد. شیرین بیان گیاهی علفی، چندساله و از جمله گیاهان دارویی خودروست که کمتر مورد کشت و کار قرار می گیرد. معمولا این گیاه در مزارع کشت به گل نمی نشیند و تکثیر شیرین بیان از طریق تقسیم ریزوم و ریشه و کاشت بذر در زمین های سیلیسی و رستی حاصلخیز یا شنی و یا در خاک رس نزدیک جریان رودخانه و یا جایی که آب به اندازه کافی در دسترس باشد صورت می گیرد (parrveen a & quaiser m, 1998). واریته های مختلف آن در نواحی مختلفی از مدیترانه، جنوب شرق اروپا و نواحی معتدل آسیا و در اکثر نقاط ایران رویش دارند. از جمله بخش های مورد استفاده گیاه ریشه و عصاره استخراج شده از آن می باشد که دارای مزه شیرین و مصرف دارویی است. ریزوم و ریشه شیرین بیان حاوی گلوکز، ساکارز، آسپارژین، رزین و... است ولی ماده اصلی آن گلیسیریزین یا اسید گلیسیریزیک می باشد که دارای طعم شیرین است. اسید گلیسیریزیک و انوگزولون از ریشه شیرین بیان استخراج می شوند. شیرین بیان در درمان بسیاری از بیماری ها کاربرد دارد و این گیاه جز گیاهان دارویی شناخته شده است (قهرمان، 1377). اطلاعاتی در مورد تنوع ژنتیکی گونه شیرین بیان و عوامل موثر بر آن، بالاخص سیستم گرده افشانی و تاثیر آن بر مقدار و نحوه توزیع تنوع ژنتیکی در درون و بین جمعیت های شیرین بیان در جهت حفظ و نگهداری از این گونه ارزشمند در دست نمی باشد و تا کنون هیچ گونه تحقیق و بررسی در مورد تنوع ژنتیکی شیرین بیان با استفاده از نشانگر مولکولی rapd صورت نگرفته است، بنابراین در این پروژه تنوع ژنتیکی درون و بین جمعیتی گونه (glycyrrhiza glabra)، در چهار جمعیت مختلف از نواحی شمال غرب کشور با استفاده از نشانگر rapds و با پنج آغازگر مورد مطالعه قرار گرفت