اثرات پرایمینگ بذر نخود با جیبرلین و اسید آبسیسیک بر بهبود کیفیت فیزیولوژیک بذر و گیاهچه نخود در شرایط دیم و آبی

چکیده نخود زراعی یکی از قدیمی ترین حبوبات کشت شده در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می آید. تنش خشکی خصوصا خشکی انتهای فصل، مهم ترین عامل کاهش عملکرد نخود در این نواحی شناخته شده است. سبز شدن و استقرار گیاهچه نخود به عنوان یکی از محصولات زراعی مناطق خشک و نیمه خشک برای تعیین تراکم نهایی بوته در واحد سطح دارای اهمیت ویژه ای است. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی اثر هورمون های جیبرلین و اسید آبسیزیک بر درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، شاخص بنیه بذر و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی بذر و گیاهچه نخود و همچنین بر شاخص های رشد و عملکرد نخود تحت شرایط دیم و آبی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان انجام شد. کاربرد هورمون ها به صورت پرایمینگ و تیمارهای رطوبتی به صورت کشت در شرایط آبی و دیم اعمال شد. بذرها در غلظت های صفر، 50، 100 و 150 پی پی ام از هورمون جیبرلین و اسید آبسیزیک به صورت جداگانه پرایم شدند. رقم مورد استفاده، فلیپ 93-93 (رقم آزاد) و طرح آزمایشی بصورت آزمایش اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. در خصوص صفاتی نظیر درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن و تعداد شاخه های فرعی اولیه تفاوتی بین شرایط دیم و آبی مشاهده نشد. تنش خشکی دوره رشد محصول را کوتاه و گلدهی و غلاف دهی را تسریع نمود. عملکرد و اجزاء عملکرد در شرایط دیم کمتر از شرایط آبی بود. هرچند کشت آبی نخود عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک و سطح برگ را نسبت به کشت دیم افزایش داد اما این اختلاف معنی دار نبود ( براساس آمار هواشناسی دفعات و میزان بارش به گونه ای بود که از میانگین دراز مدت بیشتر بود و لذا احتمالا تنش خشکی شدیدی رخ نداده است ). هیدروپرایمینگ منجر به افزایش وزن تر و خشک ریشه، سرعت رشد گیاهچه، وزن تر بخش هوایی و تعداد گره تثبیت کننده ازت شد. همچنین هیدروپرایمینگ نسبت به تیمار شاهد (پرایم نشده) و سایر تیمارهای پرایمینگ، تعداد ساقه های فرعی ثانویه، سطح برگ، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت را افزایش داد. جیبرلین سبب افزایش طول ساقه، شاخص بنیه بذر و طول ریشه شد اما گلدهی و غلاف دهی را به تعویق انداخت. اسید آبسیزیک سبب افزایش تعداد ساقه اولیه، درصد و سرعت سبز شدن و طول ریشه شد. آبسیزیک اسید عملکرد تک بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه هر بوته و تعداد غلاف را افزایش داد. آبسیزیک اسید گلدهی را تسریع کرد.