تحلیل مدخل های اسامی در واژگان زبان فارسی با توجه به روابط مفهومی

پایان نامه حاضر به هدف تحلیل روابط مفهومی موجود در مدخل های اسامی فرهنگ سخن (1381) نگارش یافته است. فرضیه بنیادی در پژوهش حاضر آن است که در توصیف معنی مدخل های واژگانی روابط مفهومی به کار گرفته می شوند، بر این اساس نگارنده در پی پاسخگویی به دو پرسش برآمد. نخست اینکه بسامد وقوع روابط مفهومی که برای توصیف معنی مدخل های واژگانی به کار می روند نسبت به همدیگر چگونه است و دیگر اینکه تفاوت معنی دار بسامد وقوع روابط مفهومی نسبت به همدیگر چگونه توجیه می گردد. به منظور پاسخگویی به پرسش های مطرح شده، نگارنده با بهره گیری از فرمول اعداد تصادفی و با به کارگیری نرم افزار (s-plus) 30% از کل مدخل های اسامی در فرهنگ دو جلدی انوری (1381) را انتخاب کرد که مجموعاً 5426 مدخل را فرا می گرفت. در مرحله بعد تمام مدخل های انتخاب شده با استفاده از نرم افزار فوق مورد تحلیل قرار گرفت تا مشخص شود که بسامد وقوع روابط مفهومی در مدخل های ذیل هر حرف و نیز به طور کلی در مورد تمام حروف چگونه است. نتیجه بدست آمده از تحلیل محتوایی و آماری داده ها حاکی از آن است که دو رابطه مفهومی هم معنایی توصیفی و هم معنایی واژگانی با بسامد وقوع به ترتیب 3019 (76/26 درصد) و 2952 (17/26 درصد) از بالاترین کاربرد نسبت به سایر روابط مفهومی برخوردارند. در توجیه کارایی پر بسامد این دو رابطه مفهومی در ساماندهی به دانش واژگانی سخنگویان زبان فارسی می توان مدعی شد که دو رابطه مفهومی مورد ذکر به لحاظ شناختی از جایگاه بنیادی برخوردارند و این مسئله می تواند به عنوان یک دستاورد نظری مهم در ساخت یک نظریه معنایی، تدوین کتب آموزشی و ادبی برای کودکان و نیز در فرهنگ نگاری یارانه ای مدنظر قرار گیرد.