اهریمن و دیوان در متون پهلوی(تحول و طبقه بندی آنها)

موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): موضوع پژوهش پیش رو بررسی عناصر شر یا به عبارتی دیوان و دروجان در متون دینی دوره میانه می باشد. عناصر شر از دوره اوستا تا دوره میانه با تاکید بر دو مقوله کمی و کیفی مورد بررسی قرار می گیرند. در حقیقت روند افزایشی دیوان در دوره میانه نسبت به دوره اوستا به همراه علت افزایش و گستردگی عملکرد آنان در دوره میانه مد نظر گرفته می شود. رویکرد تنظیم این رساله به مسأله فرهنگ و حِات انسانی توجه بسیار دارد و از این نظر حائز اهمیت است. همچنین فرایند تحقیق بر روی دیوان و دروجان می تواند به مطالعات انجام شده در زمینه ادیان ایران پیش از اسلام به خصوص زرتشتیت در دوره ساسانی و اسطوره و به دنبال آن ایران شناسی کمک کند. ب . مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: در روند این پژوهش دو سوال و دو فرضیه مطرح می شود. یکی علت روند افزایش دیوان ودروجان در دوره میانه و دیگری دلیل گستردگی عملکرد دیوان در دوره میانه نسبت به دوره اوستا است. فرضیه ای که برای سوال اول در نظر گرفته شده است رابطه مستقیم دیوان و ایزدان است و فرضیه سوال دوم افزایش باور مردمان در دوره میانه به ایزدان و ترس متقابلشان نسبت دیوان است. پ . روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: روش تحقیق کتابخانه ای و با استناد بر متون و اسناد است. ت . یافته های تحقیق: از آن جایی که این پژوهش اختصاص دارد به شناخت و بررسی دیوان و دروجان به همین دلیل نیز اسامی بسیاری از این دیوان که که تا به حال چندان شناخته شده نبودند از میان متون بیرون کشیده شده اند. شناخت این دیوان و دروجان به عنوان عناصر شر و باورها و عقاید مردم ایران پیش از اسلام ما را به گذشته یک قوم و شاکله نقاط سازنده ما نزدیک می کند. ث . نتیجه گیری و پیشنهادات: تعداد دیوان و دروجان در دوره میانه نسبت به دوره اوستا بیشتر و حوزه عملکرد آنان نیز در این دوره گسترده تر شده است. این افزایش و گستردگی با افزایش تعداد و همچنین قدرتمندتر شدن ایزدان در جامعه مزدیسنای ساسانی ارتباط تنگاتنگ دارد.