عقلانیت و نوع دوستی در فلسفه اخلاق با تأکید بر آراء نِیگل و گِنسلر

با فرض آنکه عقلانیت ممیزه آدمی و مولفه مطلوب اوست، و همچنین رفتارهای به ظاهر دیگرنگرانه و نوع دوستانه از او سر می زند، آیا نوعدوستی عقلانی است؟ آیا اخلاقی زیستن با اقتضای عقلانیت سازگار است؟ آیا بنا کردن اخلاق و نوع دوستی بر مبنایی عقلی ممکن است؟ اساساً آیا آدمی می تواند به معنایی حقیقی نوع دوست باشد؟ (آیا اخلاقی عمل کردن فارغ از منافع شخصی ممکن است؟) با چه مدلی از عقلانیت و عمل و عقل و استدلال عملی می توان از نوع دوستی دفاع کرد؟ این مسایل نه فقط در ذهنی فلسفی بلکه در زندگی عملی و ذهن و ضمیر تمامی انسان ها حضور دارد (هر چند به آن توجه نداشته باشند). غرض و غایت رساله آن است تا با کاری نظری، گرهی از این مشکل عملی تمامی آدمیان باز کند. پس از شرح و بسط و ایضاح برخی مبادی و مبانی این مسایل(در فصل کلیات)، مدعیات و ادلّه مخالفانِ امکان و عقلانیت نوع دوستی ( خودگرایان) و مشکلات و ایرادات آنها به دقت و تفصیل تقریر می شود تا زمینه ای برای آرا و نظرات تامس نیگل و هَری گنسلر در این زمینه باشد.به نظر آنان نوع دوستی علی الاصول عقلانی و ممکن است. نیگل بنابر تصویر خاصی که از عقل عملی و تصوری که هر شخص در آن از خود باید داشته باشد، از امکان و عقلانیت نوع دوستی دفاع می کند. وی در تبیین فعل به نحو عام و فعل اخلاقی به نحو خاص دلیل (و نه میل) را دخیل می کند و دلیل و ملاحظه عینی ناظر به نوع دوستی را با تناظر با دلیل غیرزمانمند در مآل اندیشی و ملاحظه منافع دراز مدت در قالب استدلالی صورت بندی می کند. (مانند اینکه انجام فعل آلام کسی را تسکین می بخشد). اگر در مآل اندیشی با ملاحظه منافع دراز مدت امکان انگیزش عقلانی وجود دارد، عامل می تواند در هنگام ملاحظات نوع دوستانه خود را از منظری غیرشخصی ، بیرونی ، بدون منظر ، فارغ از فاعل ، صرفاً شخصی ببیند که در میان دیگرانی است که به یک اندازه واقعی هستند. از این موقعیت و منظر هیچ ممیزه ویژه ای که او را در نقطه ای برتر بنشاند نمی یابد. گنسلر نیز با طرح و تصویری منطقی- اصل موضوعی این چنین از عقلانیت اخلاقی زیستن دفاع می کند: قاعده ی طلایی (= با دیگران تنها به گونه ای رفتارکن که می خواهی در همان موقعیت با تو آن گونه رفتار شود) لبّ لباب اخلاقیات و مهمترین اصل اخلاقی (صوری) و شاید مهمترین قاعده ی زندگی است و گونه ای از اقسام اصل سازگاری است. سازگاری (به معنای موسع آن) (که از تناقض میان باورها، میان اهداف و وسایل، میان داوری های اخلاقی و نحوه ی زندگی مان، و میان ارزشگذاری درباره کارهای مشابه منع می کند) مهمترین رکن و جوهره ی عقلانیت است (البته عقلانیت تام و تمام ارکان و اجزای دیگری هم دارد، مانند آگاهی از واقعیتها، بکارگیری قوه ی تخیل، برخی خصلت های شخصی). عقلانیت مسلتزم رعایت قاعده ی طلایی (و اخلاقی زیستن) است. یا به صورت قضیه ی شرطی: اگر کسی بخواهد عقلانی باشد، بالضروره باید اخلاقی باشد. گنسلر ضابط? قانون همه نگر یا جهانشمول (که تعمیم قاعده طلایی است) را به نظام خود می افزاید که علاوه بر ضوابط موجود در قاعد? طلایی دو الزام و ضابط? مربوط به سازگاری (یعنی دغدغ? خود و دغدغ? آینده) را در بردارد و بدین ترتیب به نحوی بین نوع دوستی و حبّ ذات (یا به تعبیری اخلاقی زیستن و عقلانی بودن) جمع می کند.