تأثیر اسیدهای آلی کربوکسیل دار سبک و برخی کلات های مصنوعی بر جذب و انتقال روی در دو رقم گندم با روی-کارآیی متفاوت

کمبود روی یکی از مهم ترین مشکلات تغذیه ای انسان در سراسر جهان است. کمبود روی در انسان عموماً به دلیل استفاده از رژیم های غذایی با غلظت کم روی قابل استفاده است. اخیراً ارتباط مستقیمی بین کمبود روی در انسان و غلظت کم روی در خاک و محصولات غذایی شناخته شده است. بنابراین یکی از مهم ترین گام ها در جهت رفع کمبود روی، تأمین روی در محصولات زراعی از طریق برطرف کردن کردن کمبود روی در محیط رشد گیاه (خاک) است ولی باید توجه کرد برای افزایش جذب روی توسط گیاه، غلظت قابل جذب روی باید افزایش یابد. در واقع کمبود روی به ندرت ناشی از کم بودن غلظت کل روی در خاک بوده بلکه همیشه به دلیل غلظت کم قابل جذب این عنصر می باشد. ترشحات ریشه و اسیدهای آلی ناشی از تجزیه مواد آلی اضافه شده به خاک بر قابلیت جذب روی خاک تأثیر دارند. اگرچه روی دو ظرفیتی شکل اصلی قابل جذب این عنصر توسط ریشه است، این فرضیه وجود دارد که کمپلکس های اسید آلی-روی، قادر به جذب توسط ریشه گیاه می باشند. با توجه به این فرضیه، بررسی تأثیر افزودن لیگاندهای آلی به خاک بر افزایش قابلیت جذب روی، نیازمند شناخت صحیح نقش و عملکرد این ترکیبات و سازوکار جذب آنها توسط گیاه است. بنابراین، هدف از این آزمایش آبکشت، بررسی اثر برخی اسید های آلی طبیعی و مصنوعی بر جذب و انتقال روی در دو رقم گندم با روی کارایی مختلف و مقایسه کارایی این لیگاند ها بود. دو سطح روی (10 و 100 میکرومولار از منبع سولفات روی)، شش اسید آلی کربوکسیل دار (شامل اسیدهای کربوکسیلیک طبیعی سیتریک، تارتاریک، اگزالیک، سالیسیلیک و اسید مصنوعی اتیلن دی آمین تترا استیک اسید و آمینو اسید ال-متیونین با غلظت صفر و 500 میکرومولار) و دو رقم مختلف گندم از لحاظ روی-کارآیی شامل رقم کویر (روی-ناکارآمد) و رقم بک کراس روشن (روی-کارآمد) انتخاب شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. تجزیه آماری داده ها با نرم افزار sas انجام شد. میانگین ها با استفاده از روش lsd در سطح 5 درصد جدا شدند. پس از انتقال نشاها به محلول غذایی، تیمارهای اسید آلی طی یک هفته به صورت تدریجی اعمال شدند تا از تجزیه زیستی آن ها جلوگیری شود. نتایج نشان داد تیمار edta از نظر وزن خشک ریشه و اندام هوایی، جذب روی اندام هوایی، غلظت و جذب آهن ریشه، جذب مس ریشه و اندام هوایی و جذب منگنز ریشه برای رقم کویر بیش ترین و برای رقم بک کراس روشن کم ترین مقادیر را به همراه داشت در حالی که از لحاظ غلظت روی، آهن و منگنز اندام هوایی نتایج کاملاً عکس بود چنانچه برای رقم کویر کم ترین و برای رقم بک کراس روشن بیش ترین مقادیر را به همراه داشت. از طرفی اسید تارتاریک و اسید سیتریک از لحاظ غلظت و جذب روی ریشه و جذب آهن ریشه نتایج کاملاً متفاوتی را برای دو رقم ایجاد کردند به طوری که در رقم کویر کم ترین و در رقم بک کراس روشن بیش ترین مقادیر را به همراه داشتند. ال-متیونین نیز از لحاظ غلظت مس اندام هوایی و اسید اگزالیک از لحاظ غلظت آهن اندام هوایی برای رقم کویر بیش ترین و برای رقم بک کراس روشن کم ترین مقادیر را در پی داشتند. بر اساس نتایج این پژوهش، تأثیر اسیدهای آلی مختلف بر ارقام متفاوت از لحاظ روی-کارآیی، بسیار متفاوت بوده است که به ساز و کارهای خاص گیاه مربوط می شود.