مبانی فقهی و حقوقی فرزند خواندگی با تکیه بر آرای حضرت امام خمینی(س)

فرزند خواندگی یعنی ایجاد رابطه ادعایی پدر– فرزندی یا مادر – فرزندی بین طفل(فرزندخوانده) و زن و شوهری که خواهان فرزندخواندگی اند.این امر سابقه طولانی در تاریخ زندگی بشر دارد. در زمان جاهلیت، نیز مرسوم بوده و فرزند خوانده از تمام حقوق و تکالیف فرزند واقعی برخوردار بوده است.پیامبر اکرم(ص)، زید بن حارثه را به عنوان فرزند خوانده خود برگزیدند.تا اینکه با نزول آیات 4و 5 سوره احزاب فرزندخواندگی به معنایی که در زمان جاهلیت وجود داشت نسخ گردید، اما اصل فرزندخواندگی مورد تأیید اسلام می باشد. به پیروی از دستورات اسلام، در ایران نیز قانون حمایت از کودکان بی سرپرست مصوب اسفند ماه 1353 در جهت حمایت از این کودکان جریان فرزند خواندگی را هدایت می کند و متولی اجرای این قانون، سازمان بهزیستی می باشد. به موجب قانون مزبور خانواده های فاقد فرزند، با رعایت ضوابطی می توانند کودکان بی سرپرستی که شرایط مقرر در این قانون را دارا می باشند سرپرستی نمایند.نخست خانواده ای که متمایل به سرپرستی از چنین کودکانی می باشند دادخواست خود را از طریق سازمان بهزیستی به دادگاه تقدیم و دادگاه نیز پس از رسیدگی صلاحیت ها و مراعات مواد قانونی رأی خود را در دو مرحله صادر می نماید. مرحله اول یک دوره آزمایشی 6 ماهه است که بعد از انقضای این مدت ، در صورتی که زوجین هنوز بر تقاضای خود باقی باشند و وضعیت جسمی و روحی طفل نیز رضایت بخش باشد دادگاه کودک را برای سرپرستی دائم به آن ها می سپارد.با صدورحکم سرپرستی، بعضی از حقوق و تکالیف اولاد و پدر و مادر مانند حق حضانت و نفقه در رابطه بین طفل و سرپرستان او جاری می شود که در مواد 11 و 14 قانون مذکور بیان شده است.اما محرومیت از برخی دیگر از حقوق مانند ارث و محرمیت بین آن ها همچنان پابرجاست.یکی از معضلات فرزند خواندگی در دین مبین اسلام مسأله محرمیت و ارث می باشد.فقهای بزرگوار اسلام با الهام از دستورات حیات بخش اسلام برای رفع مشکلات مذکور چاره اندیشی کردند و با صدور فتاوای خود مسأله ارث را با وصیت ثلث اموال توسط سرپرست و یا بخشش در زمان حیات و مسأله محرمیت را از راه رضاع و مصاهره حل نمودند. رابطه سرپرستی با تقاضای سرپرست یا دادستان و یا توافق خود طفل با سرپرست بعد از رسیدن به سن بلوغ قابل فسخ است. کلمات کلیدی: فرزند خوانده ، پدر خوانده ، مادر خوانده ، ولایت ، حضانت ، وراثت.