تأثیر تغذیه روی و مس بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانی رزماری در شرایط شور

رزماری از جمله گیاهان دارویی مهم است که کاشت آن در مناطق خشک و نیمه خشک که به نوعی دارای مشکل شوری هستند گسترش دارد. در خاک های آهکی مناطق مرکزی کشور که اغلب با مشکل شوری مواجه هستند، حلالیت عناصر کم مصرف پایین بوده و گیاهان رشد کرده در این اراضی از کمبود عناصر کم مصرف نظیر روی و مس رنج می برند. در این مطالعه تأثیر تغذیه روی و مس بر رشد و عملکرد و ویژگی های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانی رزماری به دو صورت آبکشت و کشت خاکی مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایشات آبکشت سه سطح روی شامل غلظت های صفر، 2 و 4 میکرومولار سولفات روی و سه سطح مس شامل غلظت های صفر، 5/0 و 1 میکرومولار سولفات مس مورد استفاده قرار گرفت. سه سطح شوری شامل غلظت های صفر، 50 و 100 میلی مولار کلرید سدیم بودند. شوری سبب کاهش عملکرد وزن خشک ریشه و شاخسار رزماری شد و این کاهش عملکرد در شرایط کمبود روی و مس شدیدتر بود. تغذیه روی و مس سبب کاهش خسارت های اکسیداتیو ناشی از شوری به رزماری شد به طوری که نفوذپذیری غشای سلولی و غلظت مالون د آلدهید برگ رزماری کاهش یافت. این کاهش خسارت اکسیداتیو ناشی از شوری را می توان ناشی از فعالیت آنزیم کاتالاز برگ رزماری دانست که در پاسخ به تغذیه روی و مس افزایش یافت. با تغذیه روی و مس، انباشتگی سدیم و کلر در برگ رزماری کاهش و در مقابل، غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم افزایش یافت. در شرایط شور با تغذیه روی و مس، مقدار اسانس رزماری افزایش یافت. غلظت ترکیبات فنلی، فعالیت پالایندگی و قدرت کاهندگی برگ رزماری به عنوان شاخص هایی از فعالیت آنتی اکسیدانی رزماری در پاسخ به تنش شوری و تغذیه روی و مس افزایش یافتند. در کشت خاکی دو سطح صفر و 10 میلی گرم در کیلوگرم سولفات روی و دو سطح صفر و 5 میلی گرم در کیلوگرم سولفات مس در یک خاک دارای کمبود همزمان روی و مس استفاده شد. قلمه های رزماری در گلدان ها کشت شده و به مدت سه ماه با آب آبیاری با سطوح مختلف شوری (صفر، 50 و 100 میلی مولار کلرید سدیم) آبیاری شدند. شوری سبب کاهش عملکرد وزن خشک شاخسار و ریشه رزماری شد هر چند با کاربرد روی و مس در خاک عملکرد رزماری افزایش یافت. کاربرد خاکی روی و مس سبب کاهش نفوذپذیری غشای سلولی و غلظت مالون د آلدهید برگ رزماری در شرایط شور شد. مقدار اسانس رزماری در شرایط شور افزایش یافت. تغذیه روی و مس نیز مقدار اسانس رزماری را در حدود 10 درصد افزایش داد. اگرچه شوری سبب کاهش غلظت پتاسیم، کلسیم و منیزیم رزماری شد اما تغذیه روی و مس تا سبب افزایش غلظت این عناصر در رزماری شد. غلظت سدیم، کلر و فسفر در پاسخ به شوری افزایش و در پاسخ به تغذیه روی و مس کاهش یافت. غلظت ترکیبات فنلی، فعالیت پالایندگی و قدرت کاهندگی برگ رزماری در پاسخ به تنش شوری و تغذیه روی و مس افزایش یافتند. در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که تغذیه روی و مس سبب افزایش تحمل رزماری به شوری از طریق افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز، افزایش غلظت ترکیبات فنلی و کاهش نفوذپذیری غشای سلولی و کاهش جذب عناصر سمی نظیر کلر و سدیم شده است. در مقابل خصوصیات آنتی اکسیدانی رزماری نظیر مقدار اسانس، فعالیت پالایندگی و قدرت کاهندگی در پاسخ به تنش شوری و تغذیه روی و مس افزایش یافت. کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، تحمل به شوری، روی، مس، رزماری، آسیب های اکسیداتیو، خواص آنتی اکسیدانی