زون بندی منطقه حفاظت شده قرخود در استان خراسان شمالی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی(gis)

مناطق حفاظت شده اساساً برای حفظ تنوع زیستی دایر شده اند و زون بندی رویکردی است برای دستیابی به این هدف. زون بند ی فرایندی است که از طریق آن تعارضات مناطق تحت حفاظت کاهش یافته و صدمات وارد شده به مناطق به تاخیر افتاده و فرصت لازم را برای اتخاذ تدابیر لازم فراهم می-کند. منطقه حفاظت شده قرخود که برای این مطالعه حاضر انتخاب گردید با 43000 هکتار در استان خراسان شمالی واقع شده است. برای زون بندی این منطقه از روش آنالیز چندمعیاره (mce) مبتنی بر فرایندتحلیل سلسله مراتبی (ahp) برای وزن دهی معیارها از روش ترکیب خطی- وزنی (wlc) برای تلفیق لایه ها، استفاده گردید. روش ahp شامل چندین مرحله است:1. ایجاد ساختار سلسه مراتبی برای هریک از زون ها 2. انجام مقایسات زوجی معیارهای هر زون 3. محاسبه وزن اجزا ساختار و گزینه ها 4. اندازه گیری شاخص سازگاری برای هر زون. نتایج حاصل نشان داد که ahp می تواند برای تعیین اهمیت نسبی همه فاکتورهای ساختار نسبت به هم و اهمیت نسبی مناطق منتخب نسبت به هر فاکتور استفاده شود. نقشه های فاکتورهای مختلف مربوط به هر زون تهیه شد و پس از ضرب هریک از فاکتورها در وزن مربوط به خود، با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی (wlc) اقدام به تهیه نقشه مربوط به هر زون شد که نقشه حاصل مربوط به هر زون اعدادی بین 0 تا 255 را دربر می گیرد که عدد صفر و 255 به ترتیب نشان دهنده کمترین و بیشترین تناسب می باشد. جهت رویهم گذاری نقشه ها و تهیه نقشه نهایی زون بندی از دستور weighted ovelay استفاده شد و نقشه حاصل پس از اصلاحات به نقشه نهایی زون بندی منطقه حفاظت شده قرخود تبدیل گردید. نقشه زون بندی نهایی منطقه شامل 6 زون است. زون امن، حفاظت، تفرج گسترده، تفرج متمرکز، تاریخی- فرهنگی و بازسازی به ترتیب 7000، 26030، 3360، 4531، 144 و 1918 هکتار از منطقه قرخود که برابر با 16، 61، 7/7، 5/10، 3/0 و 5/4 درصد از کل منطقه می باشند را شامل شدند . نتایج مطالعه حاضر و سایر مطالعات مشابه ممکن است از نظر تئوری بسیاری از مشکلات مربوط به مناطق حفاظت شده را حل کند اما مادامیکه به مرحله اجرا درنیایند ما همچنان شاهد هدررفت منابع اکولوژیک خواهیم بود. کلمات کلیدی: زون بندی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، منطقه حفاظت شده، فرایندتحلیل سلسله مراتبی ، آمایش و ترکیب خطی- وزنی .