بررسی تأثیر خشکسالی بر منابع آب زیرزمینی (کمی و کیفی) دشت اردبیل و ارائه راهکارهای منطقی برای مقابله با این تهدیدات

بررسی تغییرات منابع آب زیرزمینی در برنامه ریزی و مدیریت پایدار منابع آب هر منطقه از اهمّیّت فراوانی برخوردار است. یکی از جنبه های مدیریت علمی منابع آب زیرزمینی نیازمند دانستن رابطه خشکسالی با منابع آب زیرزمینی است. در بخش اول این مطالعه روند تراز آب زیرزمینی 32 ایستگاه پیزومتری در مقیاس ماهانه در منطقه دشت اردبیل در دوره آماری 1387-1367 با آزمون ناپارامتری مان کندال مورد بررسی قرار گرفت. برای هر سری زمانی شیب خطّ روند با استفاده از روش تخمین گر sen محاسبه شد. همگنی روند تغییرات تراز آب زیرزمینی با روش وان بل و هوقس مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد که در همه ایستگاه ها (بجز ایستگاه های نیار مدرسه، ینگجه ملّا محمّد رضا، آغچه کندی و دروازه آستارا) تراز آب زیرزمینی دارای روند منفی است. در بیش از 72 درصد ایستگاه ها روند منفی (01/0p<) معنی دار مشاهده شد. بررسی شیب خطّ روند نشان داد که بطور متوسط تراز آب زیرزمینی در دشت اردبیل حدود 18 سانتی متر در سال افت دارد. بیشترین افت تراز آب زیرزمینی متعلّق به ایستگاه خلیفه لو شیخ بوده که دارای شیب منفی 93/1 متر در سال می باشد. نتایج آزمون همگنی نشان داد که روند تراز آب زیرزمینی در ماه های مختلف همگن، ولی در ایستگاه های مختلف غیر همگن می باشد. نتایج آزمون مان کندال دنباله ای برای متغیر تراز آب زیرزمینی نشان داد که کاهش تراز آب زیرزمینی در اکثر سال ها قبل از سال 1367 اتفاق افتاد و در طول دوره آماری، اگر روندی آغاز شود شروع آن سال 1368 بوده و در سال 1369 این روند معنی دار بود. در بخش دیگر این پژوهش تجزیه و تحلیل روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی با توجه به اطلاعات 13 ایستگاه پیزومتری در منطقه دشت اردبیل در دوره آماری 1387-1374 با آزمون ناپارامتری مان-کندال مورد بررسی قرار گرفت. قبل از تجزیه و تحلیل روند اثر خود همبستگی معنی دار مرتبه اول از سری داده ها حذف گردید. متغیرهای کیفی مورد بررسی شامل مجموع آنیون ها و کاتیون ها، ph، th، ec، so42-، na%، na+، mg2+، tds، sar، cl- و hco3- می باشد که در هر سال 2 بار اندازه گرفته شده است. برای هر سری زمانی شیب خطّ روند با استفاده از روش تخمین گر sen محاسبه شد. نتایج نشان داد که روند تغییرات غلظت تمام متغیرهای کیفی آب در تمام ایستگاه ها افزایشی است. روند تغییرات متغیرهای کیفی مذکور از نظر آماری در ماه پرآب برای 23% و در ماه کم آب برای 5/19% از سری ها در سطح 5% معنی دار بودند. شیب خط روند برای هر سری زمانی با روش تخمین گر sen مشخص و نتایج بصورت نمودار باکس ویسکر نشان داده شده است. روند تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در ماه پرآب در مرکز و شرق دشت و در ماه کم آب مرکز و غرب دشت صعودی است. علت اصلی افزایش غلظت متغیرهای کیفی مورد مطالعه در آب زیرزمینی، گسترش شهرنشینی در شهر اردبیل و نفوذ فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی به آب زیرزمینی دشت اردبیل تشخیص داده شده است.