ارزیابی خصوصیات ژئوتکنیکی خاکریزهای غیرمهندسی و چگونگی ساخت و ساز روی آن ها

در کارهای عمرانی، خاکریزی و خاکبرداری برای رسیدن به سطح هموار با تراز دلخواه امری اجتناب ناپذیر است. خاکریز مهندسی خاکریزی است که در آن مصالح خاکریز انتخاب شده و برای رسیدن به خواص مهندسی مطلوب به صورت لایه لایه ریخته شده و متراکم شده است و درمقابل، خاکریز غیرمهندسی به خاکریزی گفته می شود که توسط عوامل طبیعی یا عوامل انسانی بدون اینکه روی آنها عملیات متراکم سازی صورت بگیرد شکل گرفته است. طبیعت مصالح تشکیل دهنده، نحوه شکل گیری خاکریز، عمق، تراز آب، سن و تاریخچه تنش از عوامل موثر روی رفتار خاکریزها هستند. به منظور بررسی پارامترهای ژئوتکنیکی این خاکریزها، موارد عملی خاکریزهای غیرمهندسی ساخته شده از مصالح طبیعی مورد بررسی قرار گرفت.چهار مورد از موارد عملی به بررسی خاکریزهای غیرمهندسی ساخته شده از باطله معدنی، سه مورد به مصالح ریزدانه و سه مورد نیز به خاکریزهای ساخته شده از مصالح دانه ای اختصاص داده شد و رفتار ژئوتکنیکی هرکدام از این خاکریزها مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه، مطالعات آزمایشگاهی روی نمونه های تهیه شده از محل خاکریز غیرمهندسی که از فعالیت عمرانی در ناحیه ای از شرق گیلان به جا مانده بود، در آزمایشگاه مکانیک خاک دانشکده فنی دانشگاه گیلان صورت گرفت. با توجه به نوع مصالح موجود در محل، نمونه های تهیه شده به دو صورت ماسه بد دانه بندی شده و مصالح ریزدانه بوده و آزمایش هائی برای تعیین پارامترهای ژئوتکنیکی مصالح خاکریز انجام شد. بررسی موارد عملی نشان می دهد که در خاکریزهای غیرمهندسی ساخته شده از باطله معدنی وارد شدن سربار و ورود آب به درون خاکریز و حرکت آن درون خاکریز مسئله ساز می شود و در خاکریزهای غیرمهندسی حجیمی که از ذرات ریزدانه تشکیل شده اند عامل فشردگی در اثر نخستین اشباع شدن مشکل ساز می شود. عامل نگران کننده در رفتار خاکریز با مصالح دانه ای نشست تحت بارهای دینامیکی و گاه احتمال وقوع روانگرائی است. در موارد عملی بررسی شده به جز حالتی که مصالح ریزدانه در شرایط اشباع در خاکریز قرار گرفته بودند، مقاومت برشی در خاکریزها مسئله ساز نشد. نتایج آزمایش های انجام شده روی مصالح دانه ای نشان می دهدکه رفتار فشردگی ماسه بد دانه بندی شده به صورت غیرخطی بوده به طوریکه توان رابطه فشردگی به تراکم اولیه مصالح بستگی دارد. آزمایش های فشردگی روی مصالح ریزدانه در قالب بزرگ تری که به منظور بررسی تأثیر اندازه تکه های رسی روی مقدار نشست ساخته شده بود انجام شد. به کمک این آزمایش ها، ضریب فشردگی احاطه شده برای تعیین مقدار نشست ناشی از ساخت و ساز روی خاکریز تعیین شد. مقدار نشست ناشی از نخستین اشباع شدن نیز و تأثیر سربار روی مقدار آن در خاکریز با مصالح ریزدانه مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش های تعیین پارامترهای مقاومت برشی شامل آزمایش برش مستقیم و فشاری تک محوره نشان می دهند که خاکریزهای ساخته شده از مصالح دانه ای و مصالح ریزدانه از نظر مقاومت برشی در شرایط مناسب تری نسبت به نشست قرار دارند.