تحلیل پویایی سیستمی مدیریت بخش معدن در راستای ارتقای سهم معادن در اقتصاد ملی

مدیریت بخش معدن را می توان شامل به کارگیری اصول منطقی مدیریت در جهت بهره برداری بهینه از معادن کشور بر مبنای تلفیق رویکردهای بنگاهی و ملی دانست. در این تحقیق مدل کلی مدیریت بخش معدن در جهت ارتقای سهم آن در اقتصاد ملی با استفاده از روش پویایی سیستمی به عنوان یکی از سیستم های پشتیبان تصمیم گیری مدل سازی شده است. ارتقای ارزش افزوده به عنوان مهمترین عامل ارتقای بخش در سطح اقتصاد کلان هدفگذاری گردید و به بررسی عوامل موثر بر ایجاد ارزش افزوده محصولات معادن و میزان تولید بهینه بخش معدن پرداخته شده است. مدل کلی ارائه شده در این تحقیق دارای هشت زیرمدل اصلی شامل عرضه و تقاضا، منابع معدنی، ارزش افزوده، هزینه و درآمد، سرمایه گذاری، فناوری، سرمایه و نیروی انسانی می باشد. در این راستا، با جمع آوری داده های هشت ماده معدنی منتخب معادن و بکارگیری نظریه تابع تولید، تابع تولید کاب داگلاس با دو نهاده سرمایه و نیروی کار با ضرایب 48/0 و 52/0 برای معادن برآورد گردید. همچنین با بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هر یک از نهاده ها با استفاده از روش پویایی سیستم، تاثیرات متقابل پارامترها و بازخوردهای مربوطه استخراج و در مدل اعمال گردید. همچنین مولفه های کیفی نیروی انسانی در سه گروه دانش، تجربه و مهارت دسته بندی و کمی سازی گردید و ارتباط آن با دیگر پارامترها از قیبل سطح حقوق و مزایای پرسنل به دست آمد. در ادامه عوامل موثر بر هزینه های تولید و مصرف مواد معدنی به عمل آمد و در مرحله بعد، با بررسی عوامل موثر بر فناوری به عنوان عامل اصلی ارتقای بهره وری نهاده ها، مولفه های تحقیق و توسعه، سرمایه و کیفیت نیروی انسانی به عنوان اجزای اساسی ارتقای فناوری تعیین گردید و آثار آن بر روی دیگر اجزای مدل اعمال شد. در خصوص مدیریت استخراج معادن، با تلفیق ظرفیت سازی تولید محصول با رویکردهای بنگاهی و ملی در بهره برداری از منابع تجدیدناپذیر معدنی، روابط دینامیک تولید بهینه بر مبنای بیشینه سازی تابع منافع اجتماعی و ارزش حال سود نهایی تولید استخراج و در مدل اعمال گردید. مدل نهایی ارتقای ارزش افزوده بخش معدن بر مبنای تلفیق پارامترهای ارزش افزوده واحد تولید و میزان محصول نهایی به دست آمد. پس از اجرای مدل در بازه زمانی 1376 تا 1394، روند تغییرات پارامترهای عمده در حالت فعلی و نیز آثار اجرای سیاست های جدید در بخش پیش بینی گردید. بر مبنای نتایج تحقیق، پیش بینی می گردد که ارزش افزوده بخش معدن به قیمت ثابت سال 1376 با رشدی معادل 2/13 درصد تا سال 1394 به قریب 12هزار میلیارد ریال برسد. و در این دوره، استخراج معادن با نرخ رشدی معادل 1/13 درصد به 481 میلیون تن افزایش خواهد یافت. در خصوص پیش بینی نتایج اجرای چهار برنامه مدیریت بخش معدن در قالب دو سیاست عمده کمک به تشکیل سرمایه و ارتقای فناوری نشان می دهد که برنامه های ارتقای فناوری، ضمن دارا بودن هزینه کمتر، کارآیی بالاتری در خصوص ارتقای ارزش افزوده نسبت به برنامه های کمک به تشکیل سرمایه ثابت دارد و در صورت انجام حمایت های لازم در این خصوص، ارتقای ارزش افزوده معادن تا 20 درصد در سال 1394 قابل تحقق می باشد.