غرض و غایت در افعال الهی از منظر ابن سینا و ابو حامد محمد غزالی

این تحقیق وپژوهش حاوی تطبیق دیدگاههای ابن سینا و غزالی در زمینه غرض وغایت در افعال الهی است که از مسائل مهم و امّهات فلسفه وکلام است که بررسی وپژوهش حول آن بسیار در خور توجه است و آن یک امر فطری واز مسائل اساسی وبنیادی انسان موحد می باشد که آنها را وادار می کند از خود سوال کنند،آیا خداوند در افعالش غرض وغایت دارد،یا خیر ؟ در صورت هدف دار بودن، تبیین منطقی وعقلی آن چگونه است ؟ از نظر ابن سینا خداوند همچنانکه خالق جهان است در افعالش غرض وغایت دارد وی آن را تبیین کرده است که خداوند غرض وغایت زائد بر ذات ندارد. او بالذات عاشق ذات خویش وبالتبع ذات عاشق آثار ومخلوقات خویش است . غرض زائد بر ذات مختص موجوداتی است که در پی کمال باشند موجودی که از نظرکمالات ممکن به فعلیت وتمامیت رسیده، از داشتن غرض وغایت زائد بر ذات منزّه است. غرض وغایت خداوند در افعالش ذات خود اوست وخلقت موجودات مقتضای ذات، مقصود بالعرض است.غایت عین ذات متعالی اوست همچنان که علم وقدرت وحیات و اراده عین ذات اومی باشد، وحق تعالی مستکمل در افعالش نیست. اما از نظر غزالی خداوند بطورمطلق، هیچ گونه غرض وغایتی ندارد چون مستلزم نقص واستکمال است وخلقت شایسته ذات حق ،وعلم واراده منشاءخلق است. امّا نفی غرض وغایت بطور مطلق مخالف صریح آیات وروایات است.