بررسی مقایسه ای ترکیبات دارویی گیاهان خودرو و باززایی شده در دو گونه glycyrrhiza glabra l. وmeristotropis xanthoides vassilcz.

جنس l. glycyrrhiza متعلق به تیره fabaceae، دارای گیاهان علفی چند ساله مقاومی است که در خاک-های غنی از ماسه و بهره مند از نور شدید بخوبی رشد می کنند. این جنس دارای 3 گونه در ایران است که در بین آن-هاg. glabra l. بیشترین پراکنش را در سطح ایران دارد. در زبان انگلیسی این گیاه بهlicorice معروف است و عصاره ریشه آن که واجد فلاونوئید ها و گلیسیریزین است، کاربرد وسیعی در پزشکی، صنایع غذایی، دخانیات و صنایع دیگر دارد. جنسfisch. & c. a. mey meristotropis با تک گونه xanthoides vassilcz. m.جنس بسیار نزدیک به glycyrrhiza است که پراکنش وسیعی در شمال شرق ایران دارد. نظر به زمان طولانی تکثیر گیاهان این دو جنس به صورت طبیعی بدلیل جوانه زنی ضعیف بذر ها و نیز عدم یکنواختی کلونال از طریق بذر، کشت در شیشه روش ارزشمندی جهت حفظ ژرم پلاسم این گیاهان، کوتاه کردن زمان رشد و فراهم آوردن کلون های یکنواخت و عاری از پاتوژن می باشد. در این تحقیق امکان تکثیر دو گونه xanthoides m. و g. glabra از طریق اندام زایی مورد مطالعه قرار گرفت و روشی موثر برای ریزازدیای فراوان آن ها ارائه گردید. قطعات محور زیرلپه، لپه و روی لپه حاصل از دانه رست-های این دو گیاه در محیط کشت ms واجد غلظت های مختلفی از هورمون های 2,4-d، naa، tdz،bap ، iaa، iba و kinetinکشت داده شدند. نتایج حاکی از کشت قطعات جداکشت مختلف در این دو گونه نشان داد که پاسخ مورفوژنتیکی قطعات جداکشت محور روی لپه و محور زیرلپه در هر دو گونه مشابه است. در تیمارهای واجد tdz حداکثر تولید نوشاخه و در تیمارهای واجد 2,4-d حداکثر القاء کالوس مشاهده گردید. در تیمارهای واجد غلظت های مختلف naa و bap در هر دو گونه بیشترین فراوانی القاء کالوس در نسبت 4 برابر، بیشترین فراوانی القاء ریشه در نسبت 4-1 برابر و بیشترین فراونی القاء نوشاخه در نسبت 2 برابر b/n مشاهده شد. در تیمار های واجد هورمون های iaa، iba و kinetin، تشکیل اندام های نوپدید با فراوانی کمتری نسبت به تیمارهای واجد naa و bap مشاهده گردید. قطعات لپه در هر دو گونه پتانسیل مورفوژنتیکی کمتری داشته و اغلب کالوس تولید کردند. نوشاخه های حاصل از هر دو گونه پس از انتقال به محیط کشت واجد 1 میلی گرم در لیتر naa یا iba ریشه دار شده و سپس گیاهچه کامل به وجود آوردند. همچنین محتوای ترکیبات دارویی (فنل کل و گلیسیریزیک اسید) در گیاهان خودرو و باززایی شده در دو گونه مورد مطالعه به ترتیب به روش اسپکتروفتومتری و hplc مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که محتوای ترکیبات فنلی و گلیسیریزیک اسید در گونه m. xanthoides مشابه g. glabra است.