بررسی اثرات کاربرد کودهای فسفاته بر غلظت عناصر سنگین در خاک و ارقام گیاه برنج در نواحی مرکزی استان مازندران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی

برنج مهمترین غله آسیا و پس از گندم، دومین غله مهم دنیاست. این گیاه برای رشد خود به عناصر مختلفی از جمله فسفر نیاز دارد. نیاز فسفره برنج بطور عمده با مصرف کودهای شیمیایی فسفاته تامین می شود. این کودها حاوی عناصر سنگین به صورت ناخالصی هستند که مقداری از آنها وارد گیاه برنج می شود که ممکن است برای انسان سمی باشد. به منظور بررسی اثرات کاربرد کودهای فسفاته بر غلظت عناصر سنگین در خاک و ارقام گیاه برنج در نواحی مرکزی استان مازندران، مطالعه ای در دو بخش مزرعه ای و صحرایی اجرا شد. در بخش مزرعه ای آزمایش اسپلیت-اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج آمل در سال زراعی 1387 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل رقم برنج (طارم و فجر) به عنوان فاکتور اصلی، نوع کود فسفاته (دونوع فسفات آمونیم و دو نوع سوپر فسفات تریپل) فاکتور فرعی و سطح کود (0، 5/37، 75 و 150 کیلوگرم p2o5 در هکتار) به عنوان فاکتور فرعی-فرعی در نظر گرفته شد.عملکرد دانه و غلظت عناصر غذایی و سنگین در دانه و خاک کرتهای آزمایشی اندازه گیری شد.در بخش صحرایی با استفاده از نقشه تیپ خاک، 100 نمونه خاک از شالیزارهای نواحی مرکزی استان تهیه است. همچنین از تصویر ماهواره ای لندست 7 برای شناسایی خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک استفاده گردید. نتایج مقایسه میانگین نشان داد غلظت فسفر و سرب خاک و غلظت مس و فسفر دانه در رقم طارم بیشتر از رقم فجر بود ولی درصد کربن آلی، غلظت آهن، روی، منگنز و نیکل خاک و غلظت سرب، روی در دانه و عملکرد دانه در رقم فجر بیشتر بود. غلظت آهن و مس دانه، عملکرد دانه و غلظت روی و سرب خاک در کرتهایی که کود سوپر فسفات تریپل شرکت خدمات مصرف شده بود بیشتر از سایر کودها بود. درصد کربن آلی، غلظت روی و نیکل دانه، غلظت مس، نیکل و منگنز خاک در اثر مصرف کود سوپر فسفات تریپل چین بیشتر شد. غلظت آهن خاک و منگنز و سرب دانه در تیمار مصرف فسفات آمونیوم شرکت خدمات بیشتر بود. غلظت فسفر خاک و کادمیوم دانه در اثر مصرف فسفات آمونیوم رازی بیشتر بود. درصد کربن آلی، غلظت منگنز و نیکل خاک در سطح 5/37 کیلوگرم در هکتار و غلظت سرب خاک، نیکل و سرب دانه و عملکرد دانه در سطح 75 کیلوگرم در هکتار بیشتر بود. غلظت فسفر و مس خاک و غلظت روی، منگنز و مس دانه در سطح 150 کیلوگرم در هکتار بیشتر از سایر سطوح شد. همبستگی خطی بین خصوصیات خاک از جمله درصد کربن آلی و شن، مس ، آهن ، هدایت الکتریکی و منگنز خاک و طیف باند 1، 2، 3، 5، 6، 7 و 8 معنی دار شد. در نهایت با استفاده از داده های زمینی، نقشه های پهنه بندی عناصر سنگین در نواحی مرکزی استان با استفاده از روش درون یابی کریجینگ تهیه و مناطقی با غلظت بالای عناصر شناسایی شدند.