بررسی ساخت گفتارهای قالبی شده زبان فارسی در چارچوب نقش گرایی هلیدی

تحقیق پیش رو به بررسی ساخت گفتارهای قالبی شده زبان فارسی در چارچوب نقش گرایی هلیدی می پردازد. گفتارهای قالبی شده توالی های دنباله دار و یا بی دنباله ی واژگان هستند که از پیش ساخته شده به نظر می آیند؛ به این معنی که، این توالی ها به طور کامل در ذهن ذخیره و فراخوانده می شوند. در زمینه گفتارهای قالبی شده در زبان فارسی تنها چند مقاله و یک فرهنگ کنایات به این حوزه پرداخته اند و در سایر فرهنگ لغات فارسی در میان سایر مداخل واژگانی نمونه هایی از ساخت های قالبی نیز آورده شده است. چارچوب نظری این تحقیق بر پایه دستور نقش گرای هلیدی است و روش تحقیق به شیوه کتابخانه ای و میدانی می باشد. در این پژوهش صد گفتار قالبی شده که بسامد کاربردی بالایی در گفتگوی روزانه ی فارسی زبانان دارند، مورد بررسی قرار می گیرد. دو پرسشنامه که هر یک حاوی پنجاه ساخت قالبی و سوالاتی در مورد دلیل و موقعیت کاربردی استفاده از این قبیل ساخت ها می باشد تهیه شد و میان 200 نفر فارسی زبان توزیع شدند. با ارائه تعاریف سه پدیده ی زبانی ضرب المثل، اصطلاح و عبارات مقدماتی از فرهنگ های لغات گوناگون معلوم می شود که پاره گفتهای قالبی شده در نوع و قالب ضرب المثل، اصطلاح و عبارات مقدماتی در زبان فارسی ظاهر می شوند. دامنه این ساخت ها از واژه تا جمله گسترده است. که در چارچوب نظریه ی نقش گرایی هلیدی نمودار قلاب گذاری کهین هر دسته از ساخت های مورد بررسی نمایش داده می شوند. با بررسی صد ساخت قالبی شده در این تحقیق می توان آن ها را به طبقه های واژه، گروه، بند و جمله تقسیم کرد که بیشترین زیر مجموعه متعلق به طبقه گروه اسمی است. با تحلیل داده های به دست آمده از پرسشنامه ها در می یابیم که موقعیت های کلامی کاربرد گفتارهای قالبی مراعات ادب و نزاکت، تلطیف و رعایت اختصار در کلام است. همچنین اختلاف آشکار و چشمگیری میان میزان فراوانی کاربرد ساخت های قالبی شده مورد بررسی در بین گروه های سنی، جنسی و تحصیلی- جز در موارد اندک- مشاهده نشده است.