ارزیابی پایداری ژنوتیپ های نخود (cicer arietinum l) با روش های پارامتری و ناپارامتری

به منظور بررسی پایداری 20 ژنوتیپ نخود، تهیه شده ازمعاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم(ایستگاه سرارود)، آزمایشی در دو شرایط آبی و دیم و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار، طی 4 سال زراعی 87-84 در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاههای دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام گرفت. ژنوتیپ ها از نظر 14 صفت شامل عملکرد، وزن صد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، محتوی آب نسبی برگ، میزان آب نسبی از دست رفته، پایداری غشاء سلولی، کلروفیل فلورسنس، محتوای کلروفیل ، کلروفیل a ،کلروفیل b ،کلروفیل کل و میزان پرولین مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب برای تمامی صفات انجام شد. تفاوت معنی داری برای اکثر صفات مورد اندازه گیری مشاهده شد. مقایسه میانگین عملکرد به روش دانکن در سطح01/0 نشان داد که بیشترین میانگین های عملکرد مربوط به ژنوتیپ های 12،20،10و6 بوده و همگی در گروه aقرار گرفتند از نظر تعداد غلاف در بوته ژنوتیپ 6 ، وزن صد دانه ژنوتیپ 4، تعداد دانه در بوته ژنوتیپ 18، بیشترین میانگین را داشتند. همچنین مقایسه میانگین سایر صفات نشان داد که ژنوتیپ شماره 5 از نظر کلروفیلa، کلروفیلb، کلروفیل کل و میزان کلروفیل فلورسنس بیشترین میانگین را داشت. ازنظر محتوای کلروفیل ژنوتیپ های 9و11، از نظر میزان پرولین ژنوتیپ 18، پایداری غشای سلولی ژنوتیپ شماره1، بیشترین میانگین را داشتند و ازنظر میزان آب نسبی از دست رفته، ژنوتیپ های 8،9،10،16 و18 کمترین میانگین را داشتند . از نظر بقیه صفات اندازه گیری شده، ژنوتیپ ها با هم اختلاف معنی داری نداشتند. نتایج تجزیه پایداری با آماره های واریانس محیطی، ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک و واریانس پایداری نشان داد که ژنوتیپ های 1،2،6،7،9،10و20 در همه محیط ها پایدار می باشند. همچنین نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون به روش ابرهارت و راسل ژنوتیپ های 1و6 را به عنوان ژنوتیپ های پایدار معرفی کرد. تجزیه پایداری به روش ammi نشان داد که اثرات محیط و ژنوتیپ × محیط بسیار معنی دار بودند. با تجزیه اثر ژنوتیپ × محیط، مولفه های اصلی اول و دوم در سطح 1% معنی دار شده و 78% از مجموع مربعات اثر متقابل، مربوط به این دو مولفه بود. با محاسبه آماره asvمشخص شد که، ژنوتیپ های 2،6،9،10 و12کمترین مقدار asv و بیشترین میانگین عملکرد را داشته و برای همه محیط ها پایداری نشان دادند. تجزیه پایداری به روش ناپارامتری نشان داد که ژنوتیپ های6،10 و20 برای محیط دیم، ژنوتیپ های 3،6،9و20 برای محیط آبی و ژنوتیپ های6،9،10 و20 برای همه محیط ها پایدار بودند. شاخص های مقاومت به خشکی، به همراه نمودار بای پلات سه بعدی، ژنوتیپ های20 و 12 را به عنوان مقاومترین ژنوتیپ ها مشخص کرد. تحلیل همبستگی بین شاخصها و میانگین عملکرد در شرایط دیم و آبی نشان داد که مناسب ترین شاخصها برای غربال ژنوتیپ ها، میانگین بهره وری (mp)، میانگین هندسی بهره وریgmp))، شاخص حساسیت به تنش (ssi)، شاخص عملکرد (yi)، شاخص حساسیت به خشکی (sdi)، شاخص پایداری عملکرد (ysi) و شاخص میانگین هارمونیک (hmi) می باشد.