بررسی تغییرات میزان آنتی اکسیدانهای برگ و ارتباط آنها با عملکرد گلرنگ تحت رژیم های مختلف رطوبتی

کمبود روز افزون منابع آب جهت تولید محصولات کشاورزی، هرساله اثرات زیانباری را بر تولید محصولات زراعی کشورمان تحمیل می کند. ازاین رو این تحقیق با هدف مطالعه تأثیر شرایط مختلف رطوبتی بر میزان آنتی اکسیدانهای آنزیمی در برگ، شاخص پایداری غشاء، محتوای آب نسبی برگ، عملکرد و اجزاء عملکرد ژنوتیپ های مختلف گلرنگ در سال زراعی 1387 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. سطوح تیمار آبیاری بر اساس تبخیر تجمعی از طشت تبخیر کلاس a شامل i1 ( 75 میلی متر)، i2 (115 میلی متر) و i3 (155 میلی متر) به عنوان فاکتور اصلی و شش ژنوتیپ گلرنگ شامل اراک2811، s149، کوسه، نبراسکا10، k12 و c111 به عنوان فاکتور فرعی بود. پارامترهای شاخص سطح برگ (lai)، میزان آنتی اکسیدان های آنزیمی، شاخص پایداری غشا (msi) و محتوای نسبی آب گیاه (rwc) در مرحله گلدهی و صفات دیگر در مرحله رسیدگی کامل اندازه گیری شدند. میانگین میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز در سطح i2 نسبت به سطح i1 به ترتیب به میزان 19 و 8/5 درصد افزایش یافت اما در سطح i3 به میزان 33/8 و 45 درصد نسبت به سطح i1 کاهش نشان داد. محدودیت رطوبت خاک در گلرنگ به ترتیب منجر به کاهش 64/9، 33/8 و 34/9 درصدی میانگین lai، msi و rwc شد. در سطح آبیاری i3 میانگین تعداد طبق در بوته، دانه در طبق، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد روغن به ترتیب 27، 15/6، 35/6، 33/9 و 11/4درصد نسبت به سطح آبیاری i1 کمتر بود اما درصد پروتئین 17 درصد نسبت به سطح i1 افزایش یافت. با افزایش محدودیت رطوبت، در ژنوتیپ های مقاوم تر به کم آبی فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان افزایش یافت. این در حالیست که در ژنوتیپ های حساس تر به کم آبی کاهش این آنزیم ها مشاهده شد. بیشترین کاهش msi، lai و rwc تحت شرایط تنش خشکی مربوط به ژنوتیپ های s149، کوسه، نبراسکا و اراک بوده که با کاهش آنزیم های آنتی اکسیدان و در نتیجه حساسیت بیشتر این ژنوتیپ ها به تنش خشکی همراه بود. در ژنوتیپ های k12 و c111 نیز افزایش فعالیت cat و apx و حفظ بیشتر msi و rwc موجب مقاومت بیشتر به شرایط تنش خشکی گردید. می توان چنین نتیجه گرفت که فعال شدن سیستم های آنزیمی آنتی اکسیدان در گیاه گلرنگ نقش کلیدی در افزایش مقاومت به تنش در این گیاه دانه روغنی مهم بر عهده دارد. اما وجود اثر متقابل ژنوتیپ در آبیاری برای صفات میزان فعالیت آنزیم ها، lai، msi و rwc نشان دهنده آن است که تنها افزایش یا کاهش میزان آنزیم های cat و apx عامل تعیین کننده مقاومت یا حساسیت یک ژنوتیپ به تنش خشکی محسوب نمی شود و عوامل دیگری نظیر توانایی گیاه در حفظ محتوای آب، مقاومت در برابر عوامل مخرب غشا، حفظ سطح برگ و افزایش آنتی اکسیدانهای دیگر در تعیین مقاومت به تنش موثر می باشند.