بررسی فلوریستیکی گیاهان علفی خودروی درون و برون شهری برخی از بیوتوپ های شهر سنندج از دیدگاه اکولوژی شهری

اولین گام جهت استفاده بهینه از منابع تجدید شونده یک محیط، شناخت ابعاد مختلف آن است،در این راستا مطالعات اکولوژی شهری جایگاه ویژه ای دارد. به منظور شناخت و معرفی گیاهان درون شهری و آشنا کردن شهروندان به اهمیت حفظ گونه های گیاهی در مناطق شهری،قسمت هایی از محیط های درون و برون شهر سنندج انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. شهر سنندج با مساحت 2096 کیلومترمربع مرکز استان کردستان و مرکز شهرستان سنندج است که در موقعیت جغرافیایی 35 درجه و17 دقیقه عرض شمالی و47 درجه و 18 دقیقه طول شرقی واقع گردیده است. در این بررسی، درمجموع 246 گونه گیاهی علفی خودرو در40 تیره و176جنس از مناطق تحت مطالعه درون و برون شهری سنندج جمع آوری و شناسایی گردیدند. از مجموع 246 گونه شناسایی شده، 105 گونه فقط در محیط های برون شهری حضور دارند و یا اینکه خود را حداقل به حاشیه شهر رسانده اند و به عنوان عناصر شهرگریز معرفی می شوند، مثل: acanthophyllum microcephalum، astragalus pseudorobustus، anemone biflora. 50 گونه فقط در محدوده های شهری حضور دارند و یا از گسترش بیشتری در محیط های شهری برخوردارند و به عنوان گونه های شهردوست معرفی می شوند،مانند: amaranthus albus، bursa-pastoris capsella، chenopodium album، polygonum aviculareو stellaria media. و 91 گونه در برون و درون شهر سنندج تقریباً حضور یکسانی داشتند وگونه های شهر خنثی نامیده می شوند، مانند: achillea wilhelmsii، medicago sativa، reseda lutea و romeria refracta. نتایج مربوط به شکل زیستی گونه ها نشان دادند که عناصر همی کریپتوفیت با 47 درصد و تروفیت ها با 43 درصد بیشترین شکل زیستی منطقه را به خود اختصاص می دهند. حضورتروفیت ها با افزایش اثرات انسانی رابطه مستقیم ولی حضور همی کریپتوفیت ها، ژئوفیت ها و کامه فیت ها با اثرات انسانی رابطه منفی دارند. نتایج حاصل از بررسی میزان تأثیرانسان بر بیوتوپ های درون و برون شهری سنندج نشان دادند که بیوتوپ های با اثرات متوسط انسانی ( h3با 99 گونه) و اثرات کم انسانی (h2 با 76 گونه) بالاترین تنوع گونه ای را به خود اختصاص می دهند، درحالی که بیوتوپ های با اثرات شدید انسانی (h4 با 41 گونه) و اثرات بسیار شدید انسانی (h5 با 2 گونه) کمترین تنوع گونه ای را دارا می باشند، و این نشان می دهد که اثرات متوسط انسانی منجر به افزایش غنای گونه ای در یک بیوتوپ و اثرات انسانی خیلی کم یا خیلی شدید موجب کاهش حضور گونه ها و در نتیجه کاهش غنای گونه ای دربیوتوپ ها می شوند. همچنین نتایج حاصل نشان دادند که با دور شدن از مراکز پرجمعیت و فشرده درون شهری به سمت حاشیه شهر و مناطق برون شهری بر تعداد گونه های گیاهی افزوده می شود. این واقعیت نشان می دهد که افزایش فعالیت های مخرب انسانی در محیط های شهری نظیر صنعتی شدن، افزایش تراکم ساختمانی، مفروش کردن محیط های شهری توسط آسفالت و موزاییک و افزایش وسایل نقلیه موتوری موجب کاهش تنوع گونه ای در بسیاری از بیوتوپ های درون شهری می شود. لذا می توان با کنترل و محدود کردن فعالیت های مخرب انسانی در نواحی شهری، علاوه بر حفظ و بقای گونه ای، باعث افزایش تنوع گونه ای در نواحی شهری نیز شد. در رابطه با جایگاه عناصر رودرال، 39 عنصر رودرال از منطقه گزارش گردید، مانند: amaranthus albus، capsella bursa-pastoris،cardaria draba ، reseda lutea و sisymbrium irio. در نهایت 22 گونه نادر و آسیب پذیر منطقه به منظور اهمیت دادن به حفظ بقای آنها در محیط شهر سنندج معرفی گردید، مانند: buplerum croceum و steptorrhamphu tuberosus.