بررسی اثرات برداشت شن و ماسه بر مرفولوژی و هیدرولیک رودخانه کرخه با توجه به بهره برداری از سد مخزنی کرخه

چکیده: برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه ها از قدیم الایام جهت استفاده در کارهای عمرانی امری متداول بوده است. این مسئله نه تنها در کشور ما بلکه در سایر کشورها نیز انجام می شود و آنچه امروزه به عنوان مشکل و معضل می توان از آن نام برد، برداشت غیر اصولی و بی رویه مصالح از کف رودخانه ها و سیلاب دشت ها می باشد که آثار سوء آن بر مورفولوژی رودخانه و همچنین بر محیط زیست همه ساله باعث خسارت زیادی می گردد. این امر ضرورت توجه جدی به سامان بخشی برداشت شن و ماسه را بیش از پیش نمایان می سازد. در این تحقیق تغییرات مرفولوژیکی و هیدرولیکی رودخانه کرخه پس از بهره برداری سد مخزنی کرخه در سالهای 86-82 توسط نرم افزار hec-ras v.4 مورد بررسی قرار گرفته است. قبل از بهره برداری از سد آورد رسوبی حدود 48/4 میلیون تن یعنی حدود (7/1 میلیون متر مکعب) بوده است. در سال 82 تا 86 حدود340542 متر مکعب آورد رسوبی مشاهده می شود پس با احتساب 28 % برداشت مجاز، به طور میانگین حدود 95351 متر مکعب یعنی حدود (252682) تن، میزان مجاز برداشت است. در مجموع 11 نقطه پتانسیل دار برای برداشت مصالح مشاهده می شود که میانگین طول هر معدن 400 متر و عرض آنها حدودا 70 متر است. از طرفی با محاسبه 11 پتانسیل مجاز برداشت چیزی حدود m)31/0( یعنی 31 سانتیمتر به طور میانگین نشست رسوب داریم. (به طور میانگین cm31 است در صورتیکه در بعضی نقاطcm 42 و در بعضی دیگر cm22 است که حدود 50 % آورد رسوب در دو سال آخر رخ داده است). در چند نقطه حوالی اندیمشک دو کیلومتر بالاتر از دو معدن متروکه قبلی (کیلومتر 163 از محور سد حمیدیه) حدود 09/0 متر کف کنی(فرسایش) به چشم می خورد که احتمالا برداشت های غیر مجاز در آن منطقه بخاطر معادن قبلی وجود دارد. همچنین از محور سد حمیدیه تا کیلومتر 84 آن، به مقدار 06/0 متر رسوبگذاری محاسبه شده است.