شناسائی ویروسهای کدوئیان و نژادهای ویروس موزائیک خیار در ناحیه شیراز

از مزارع جالیز اطراف شیراز نمونه هائی که علائم موزائیکی از خود نشان میدادند جمع آوری و از نظر دامنه میزبان، علائمی که در گیاهان گوناگون ایجاد میکنند، قابلیت انتقال با حشرات ، خواص سرولوژیکی وبالاخره شکل ذرات ویروس مورد مطالعه قرار گرفتند. در این 58 نمونه مطالعه شده سه ویروس که بطریقه مکانیکی قابل انتقال بودند تشخیص داده شد. ویروس اول که فقط از دو بوته خربزه جدا شده بود، از نظر میزبان محدود به خانواده کدوئیان بود و باشته سبز هلو myzus persicae sulz انتقال نیافت . سوسپانسیونهای خالص شده ویروس خاصیت birefringence داشته و مطالعه با میکروسکپ الکترونی نشان داده حاوی ذرات میله ای شکل بدون انحنا شبیه ذرات ویروس موزائیک توتون میباشد. براساس این مشاهده ویروس مزبور بنام melon rigid rod virus نامیده شد. در آزمایشات سرولوژیکی این ویروس با آنتی سرم ویروس موزائیک سبز خیار (cucumber green mottle mosaic) ترکیب گردیده و تولید رسوب نمود. گرچه ویروس جداشده در شیراز با ویروس موزائیک سبز خیار از لحاظ بعضی خواص یکسان نیست لکن بان خیلی نزدیک بوده و بنظر میرسد یکی از نژادهای آن باشد. ویروس دوم علاوه بر آلوده کردن گیاهان خانواده کدوئیان، در خارج این خانواده نیز تعدادی میزبان داشت و باشته سبز هلو قابل انتقال بود. در نمونه های خالص شده این ویروس در زیر میکروسکپ الکترونی رشته های خمیده طویلی دیده شد. با توجه باین خواص ، ویروس مذکور نژاد شماره 2 ویروس موزائیک هندوانه (watermelon mosaic virus 2) تشخیص داده شد. 42 نمونه از 51 نمونه جمع آوری شده در سال 1974 به این ویروس آلوده بودند. بدین ترتیب ویروس موزائیک هندوانه بالاترین دامنه گسترش را در ناحیه شیراز داشت . ویروس سوم که از 9 نمونه آلوده بدست آمده بود، علاوه بر کدوئیان تعداد زیادی از گیاهان خانواده های دیگر را نیز آلوده کرد. شکل ذرات آن چند وجهی بود و با آنتی سرم ویروس موزائیک خیار (cucumber mosaic virus) تولید رسوب نمود. بدین ترتیب تشخیص آن بعنوان ویروس موزائیک خیار قطعی شد. بمنظور تشخیص نژادهای ویروس موزائیک خیار، 9 نمونه ویروس مذکور که از کدوئیان جدا شده بودند باضافه 3 نمونه دیگر که از آهار، اطلسی و بنفشه بدست آمده بودند مورد مطالعه قرار گرفته و با هم مقایسه شدند. براساس خواص سرولوژیکی، دو گروه متمایز در بین نمونه ها تشخیص داده شد. گروه اول شامل تمام نمونه های جداشده از کدوئیان و نیز نمونه اطلسی و گروه دوم از نمونه های آهار و بنفشه تشکیل شده بود. از نظر نوع و شدت علائم تولید شده در گیاهان مورد آزمایش ، ویروسهای گروه اول خود به سه دسته که مجموعا" شامل 7 نژاد بودند تقسیم شدند. نمونه های گروه دوم از نظر این خواص یکسان بودند. بعضی از نمونه ها پس از خالص شدن، علاوه بر ویروس موزائیک خیار حاوی تعداد زیادی ذرات چند وجهی خیلی کوچک بودند که ماهیت آنها بدرستی معلوم نیست .