تبیین و پیش بینی شکاف تورم و فرآیند تعدیل آن براساس نظریه عدم تعادل (مدل ‏‎p*‎‏) (مورد:ایران)

رابطه بین پول و قیمت همواره مورد بحث مکاتب مختلف اقتصادی است. در این ارتباط مدلهای مختلفی نیز برای تبیین تورم ارائه شده اند که هریک از دیدگاه خاص خود به آن توجه کرده اند. به رغم وجود نظرات مختلف، میتوان گفت که اقتصاددانان در پولی بودن تورم در بلندمدت اتفاق نظر دارند. اقتصاد ایران طی دوره 77 - 1340 پدیده تورم را با شدت و ضعفهای مختلف تجربه کرده است. به همین دلیل تحقیقات وسیع و دامنه داری درباره تورم در کشور انجام شده که غالب آنها از دیدگاه پولی به تورم نگریسته اند. گرچه دیدگاه این رساله به پدیده تورم کشور نیز پولی است، اما از دریچه ای نو این پدیده را مورد آزمون و تحلیل قرار می دهد. مدل ‏‎‏‎p‎*‎‏ مدل جدیدی است که بیش از ده سال از معرفی آن نمی گذرد. در واقع آزمون این مدل برای اقتصاد ایران، به منزله اولین تجربه مدل ‏‎p*‎‏ برای یک کشور در حال توسعه نیز هست. در این مدل افزون بر شکاف تولید، شکاف سرعت گردش پول نیز در مدل لحاظ می شود. این امر با توجه به ابداعات مالی که در دو دهه گذشته صورت گرفته و سرعت گردش پول را دستخوش تغییرات و تحولات اساسی نموده است، به مدل ‏‎p*‎‏ ویژگی خاصی می بخشد.در این رساله تلاش می شود ابتدا مدل استاندارد ‏‎p*‎‏ (مدل شکاف قیمت داخلی) مورد آزمون قرار گیرد. سپس به منظور در نظر گرفتن نقش نظام ارزی در تعیین قیمت و تورم کشور، مدل تعمیم یافته‏‎p*‎‏ که در آن علاوه بر شکاف قیمت داخلی، شکاف قیمت خارجی نیز لحاظ می شود، آزمون می شود. بدیهی است برآورد مدل ‏‎p*‎‏ مستلزم برآورد تولید بالقوه و سرعت گردش پول تعادلی است. بر همین اساس و با توجه به حساس بودن نتایج به روشهای برآورد تولید بالقوه و سرعت گردش پول تعادلی، ضمن معرفی روشهای مختلف، تولید بالقوه از طریق چهار روش روند زمانی - فیلتر هودریک - پرسکات - حالت فضا و بردار خودرگرسیونی مبتنی بر ارتباطات بلند مدت و سرعت گردش تعادلی نیز به دو روش فیلتر هودریک - پرسکات و بردار خودرگرسیو برآورد می شوند. سپس از شکافهای تولید و سرعت گردش پول نیز در برآورد مدل استاندارد و تعمیم یافته ‏‎p*‎‏ استفاده می شود. برپایه نتایج بدست آمده، شکاف قیمت داخلی قادر به تبیین تورم کشور نیست. علت این امر نیز بی ثباتی سرعت گردش پول است که آن نیز به نوبه خود ریشه در نوسانات نرخ ارز دارد. از همین رو نمی توان از طریق ابزارهای سیاستی با هدف قرار دادن مجموعه های میانی، هدف نهایی را که درواقع تورم است مورد اصابت قرار داد. از سوی دیگر شکافهای قیمت کل و خارجی به خوبی تورم کشور را تبیین می کنند. این امر گویای آن است که شکاف قیمت خارجی درواقع نقش تعیین کننده ای در تبیین تورم کشور دارد. براین اساس به دلیل بی ثباتی نرخ ارز، سرعت گردش پول و در نتیجه تقاضای پول نیز بی ثبات می شود. لذا سیاست پولی را نمی توان به عنوان یک ابزار کارآمد مورد استفاده قرار داد. از سوی دیگر بدلیل اهمیت شکاف قیمت خارجی در تبیین تورم کشور توجه به تکانه های خارجی و نیز نوسانات نرخ ارز اهمیت زیادی دارد. بنابراین توصیه می شود که برای مهار تورم سیاستهای ارزی مناسب و هماهنگ با سیاستهای مالی و پولی اتخاذ شود.