بررسی ژنوتیپ های مختلف آلبالو در منطقه تبریز و حومه به منظور انتخاب مناسبترین و ژئوتیپ برای کشت و بهره برداری

ایران یکی از کشورهای غنی از منابع ژنتیکی گونه های میوه مناطق معتدله می باشد و توده های گوناگون و پراکنده این گونه ها زمینه گزینش و بهره گیری از تنوع ژنتیکی همراه با سازگاری با اقلیم های مختلف کشور را بوجود آورده است. در این راستا و نظر به بکر بودن تحقیق در زمینه انتخاب و پرورش درختان آلبالو در کشورمان، این بررسی در سال 1378 با هدف ارزیابی تنوع موجود و گزینش ژنوتیپ های برتر از نظر کیفیت میوه و ویژگیهای باغبانی از میان توده موجود در تبریز و پیرامون آن پی ریزی گردید. در این بررسی کیفیت میوه به عنوان هدف نهایی پرورش درختان آلبالو در نظر گرفته شد. پارامترهای کیفیت براساس نیاز بازارهای جهانی و اهداف برنامه های بهنژادی این گیاه تعیین گردید. این پارامترها شامل میزان قند (بریکس)، اسیدیته، شدت رنگ پوست، گوشت و افشره، نسبت گوشت به هسته و میزان جدا بودن هسته از گوشت بودند. در کنار پارامترهای کیفیت میوه، عامل فیزیولوژیک و مرفولوژیک موثر بر آنها نیز مورد توجه قرار گرفت. برای شناسایی و تفکیک ژنوتیپ های مختلف و بررسی میزان قرابت آنها از روشهای مرفولوژیک استفاده گردید. صفات مرفولوژیک شکل تاج، زاویه شاخه ها و رنگ آنها، نوع اندام بارده؛ ابعاد و شکل برگ، نوع دندانه های برگ، کرکدار بودن پشت برگ، نوک و قاعده برگ، طول دمبرگ، غده های برگ و دمبرگ؛ ابعاد، وزن و شکل میوه و هسته، طول دم میوه و رنگ میوه؛ ابعاد گل، گلبرگ و کاسبرگ و رنگ آنها، شکل گلبرگ و کاسبرگ و رنگ آنها، شکل گلبرگ، شکل جام گل، موقعیت نسبی بساک و کلاله، تعداد گل در جوانه و مرفولوژی دانه گرده مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک روشهای آماری چند متغیره شامل تجزیه به عامل ها، تجزیه کلاستر و تجزیه همبستگی کانونیک نشان داد که در بین ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مرفولوژیک و کیفیت تنوع وجود دارد. ژنوتیپ های 14، 15، 18 و 22 میوه های بزرگتری در مقایسه با دیگر ژنوتیپ ها داشتند. طول دم میوه ژنوتیپ های 20، 26، 28 و 36 کمترین مقدار و ژنوتیپ 13 دارای بیشترین طول دم میوه بود. گروه بندی میوه ها براساس شاخص شکل میوه نشان داد که براساس طبقه بندی یوشف کلیه ژنوتیپ های ارزیابی شده در دسته گرد پهن قرار می گیرند. همچنین شاخص شکل هسته و دندروگرام حاصل از آن نشان داد که همه ژنوتیپ های انتخاب در گروه دارای هسته کوچک قرار دارند. دندروگرام میزان میوه قند نیز نشان داد که از میان ژنوتیپ های مورد ارزیابی، حداقل 28 ژنوتیپ از نظر استاندارد قند مورد پذیرش هستند، همچنین اسیدیته اغلب میوه ها از حد متوسط بالاتر است. با استفاده از تجزیه به عامل ها نیز سه عامل اصلی مرفولوژیک، کیفیت و اسیدیته ایجاد گردید. تجزیه کلاستر براساس عامل های انتخابی افراد مشابه را از نظر مرفولوژی، کیفیت و اسیدیته در گروههای جداگانه ای قرار داد. تجزیه همبستگی کانونیک نیز ارتباط مستقیم بین ابعاد برگ و اندازه میوه را روشن ساخت. بین صفات میوه (ابعاد) و کیفیت میوه رابطه خاصی مشاهده نگردید. از بررسی شاخص های هسته و پارامترهای کیفیت همراه بودن هسته های بزرگتر با میوه های بزرگتر و تاثیر منفی بزرگی ابعاد هسته بر مقدار قند میوه نتیجه گیری شد. بررسی دانه گرده چند ژنوتیپ به کمک استکنینگ با میکروسکوپ الکترونی ‏‎(sem)‎‏ تفاوت های بین این ژنوتیپ ها را آشکارا نشان داد.