نقد و مقایسه تحلیلی تعابیر و تصاویر دنیا در شعر فارسی (تا قرن هفتم)

دنیا یکی از عناصر مضمون ساز شعر فارسی است که با بررسی تعابیر و تصاویر آن می توان تا حدود زیادی با تفکرات ، نحوه زندگی ، اوضاع اجتماعی و اقتصادی مردم در ادوار مختلف آگاه شد. گرچه از دنیا تعریف مشخصی نشده و حدود آن تعیین نگردیده است ولی گروهی آن را فریبنده ، پوچ و زودگذر می دانند و بعضی آن را مفید و پر از نعمت و حتی ، مزرعه و ابزاری جهت وصول به آخرت قلمداد می کند. در شعر از دنیا تعابیر مختلف وتصاویر متناقضی ارائه شده از حور، خیال و مادر گرفته تا معشوقه عاشق کش ، فاحشه و نامادری و فرزند خواه و نیز از اسب و شتر تا دیو ، مار و اژدها و از شهد و شکر تا زهر ، سم و سل را در بر می گیرد. با توجه به اینکه این رساله از آغاز تا اوایل قرن هفتم را در بر می گیرد، در سیر بررسی هر چه به پایان دوره نزدیکتر شویم، نگرشها منفی تر و دل بستن به دنیا مخاطره آمیزتر توصیف شده است به گونه ایا که تشبیه دنیا به مار در شعر رودکی ، در شعر ناصرخسرو به اژدها تشبیه شده و تعبیر از دنیا به دیو در شعر ناصرخسرو، در شعر نظامی و عطار به غول مبدل گردیده است . این سیر تحت تاثیر شکستهای پی در پی از مهاجمان خارجی ، تسلط روحیه جبر و تسلیم بر جامعه به جای تعقل گرایی ، سست تر شدن اعتقادات مذهبی و عدم تامین آینده به لحاظ بی ثباتی های جامعه است که مردم به ثروت اندوزی مولع تر می شده اند.