بررسی روابط سیاسی ایران و عراق (از روی کار آمدن خرب بعث تا پیروزی انقالب اسلامی 1374-1375 ه. ش)

در بخش اول، محقق ضمن اشاره اجمالی به مشخصات جمعیتی، جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و ... کشور عراق، سیاست و حکومت در این کشور را سال 1374 و نیز در دوره مورد نظر (1374-1375) بمورد بحث گذاشته و چگونگی تشکیل حزب بعث و شاخه عراقی آن و روند قبضه حکومت این کشور توسط حزب در سالهای 1963 م و 1968 و، حذف رقبا و نیز سیاست خارجی حزب بعث را مورد بررسی قرار داده است . در بخش دوم، رقابت قدرتهای فائقه وقت بر سر کسب منافع در خاورمیانه، خصوصا خلیج فارس و راه کارهای وصول به این منافع همچنین خروج نیروهای انگلیسی پس از حضور 50 ساله در منطقه، پیدایش خلا قدرت و رقابت بر سر کسب آن و نقش پنهان دولتهای گذشته و پیدایش اختلافات جدید میان ایران و عراق بررسی شده است . اهمیت ویژگیهای سیاسی، اقتصادی خلیج فارس ، حضور ضعیف سیاست خارجی ایران در ایران در منطقه تا دهه شصت ، روانه شدن سیل تسلیحات پیشرفته غربی به ایران و تبدیل آن به قدرت نظامی برتر در منطقه، استراتژی ایران در قبال حکومت بعثی عراق، ریشه یابی اختلافات اساسی و مرزی دو کشور و بررسی سایر موارد اختلافی، موضوعاتی هستند که در بخش سوم مورد بحث واقع شده اند. در بخش چهارم، به بحرانهای متعدد بوجود آمده در روابط سیاسی دو کشور، از جمله لغو قرارداد 1937 م، طرح تجزیه خوزستان، مسئله استرداد جزائر سه گانه ایرانی و ...، و نیز برخوردهای مختلف نظامی در مرزهای دو کشور، موانع و علل عدم رغبت دو کشور به درگیر شدن در برخوردهای نظامی گسترده و قطعنامه 348 که منجر به وقع آتش بس در مرزهای دو کشور گردید و نیز سفر نماینده دبیرکل سازمان ملل به دو کشور ایران و عراق و بازدید از مناطق مرزی و تهیه گزارش برای شورای امنیت شد و ...، اشاره شده است . در بخش نتیجه، ضمن اشاره به عوامل ایجاد اختلاف در منطقه، چنین نتیجه گیری شده که منشا اصلی بروز تشدید اختلاف در روابط دوکشور، رقابت بین دو قدرت شرق و غرب بوده و این موضوع نیز برای حزب توسعه طلب بعث ، در راستای توجیه مشروعیت تلاشهایش برای کسب زعامت ملت عرب دستاویزی مناسب بوجود آورد و آن کشور را در جنگی سرد، روانی و سیاسی بر علیه ایران درگیر نمود، در قسمت پایانی این بخش ، با اشاره به عدم پایبندی دولت بعثی عراق به عهدنامه و تعهدات دو جانبه و بین المللی (به گواهی تاریخ) به دست اندرکاران سیاسیت خارجی کشور توصیه شده است تا امر برقراری رابطه با دولت مذکور و انعقاد قرار دادها و ... حساسیت کامل بخرج داده و در امر چانه زنی سیاسی و استراتژی آینده کشور در قبال عراق نهایت احتیاط را معمول دارند.