بررسی وضعیت و عملکرد تعاونی های مشاع در شهرستان سبزوار

تحولات ایجاد شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه اصلاح ارضی باعث به وجود آمدن نظام بهره برداری تعاونی های تولید مشاع گردید. بررسی حاضر نشان داده است که این نظام اثرات مثبتی در افزایش سطح زیر کشت زمینهای کشاورزی داشته، بطوریکه در شهرستان سبزوار تاکنون 14120 هکتار اراضی موات و ملی شده به اعضا تعاونی های تولید مشاع واگذار شده و در چرخه تولید قرار گرفته است . همچنین این نظام اثرات بسیار مثبتی در ایجاد اشتغال داشته است ، بطوری که 1561 خانوار از روستائیان سبزوار صاحب زمین شده اند که با احتساب اعضا خانواده آنها برای 8039 نفر ایجاد اشتغال شده است . این بررسی همچنین نشان داده است که تشکیل تعاونی های تولید مشاع در شهرستان سبزوار در استحکام خانواده، تثبیت روستائیان و جلوگیری از مهاجرت بی رویه، گسترش سطح سواد و در نتیجه گسترش فرهنگ به طور مستقیم و غیرمستقیم متضمن اثرات مثبتی بوده است . با وجود اثرات مثبت اجتماعی و اقتصادی، تعاونی های مشاع نتوانسته است ، عدم برابری توزیع زمین را بین بهره برداران بر طرف نماید و از طرف دیگر علیرغم تشابه ظاهری تعاونی های مشاع با واحدهای تولید رزاعی سنتی "بنه" این شیوه و نظام بهره برداری با ساخت و بافت اقتصادی اجتماعی و فرهنگی روستائیان و کشاورزان شهرستان سبزوار همگونی و تناسب لازم را نداشته است و عدمن تناسب و تطبیق این شیوه بهره برداری با عرف جامعه روستایی و نداشتن انگیزه کافی برای کار گروهی و ترکیب ناهماهنگ اعضا از لحاظ تجربه های کشاورزی در اکثر موارد موجب تقسیم زمین بین هر یک از زارعین عضو مشاع در این شهرستان شده و در حال حاضر اراضی در شهرستان سبزوار به صورت واحدهای کوچک خانوادگی (نظام غالب در کشاورزی ایران)، مورد بهره برداری قرار می گیرد. توجه به حل مسئله مالکیت و مشکلات ناشی از آن و فراهم نمودن امکان تامین سرمایه از طریق منابع رسمی، حفظ یکپارچگی اراضی و توجه به بعد آموزش و ترویج و توسعه کشت گیاهانی که به آب کمتری نیاز داشته باشند، (با توجه به محدودیت منابع آب در این شهرستان)، می تواند در افزایش تولید اراضی واگذاری شهرستان سبزوار نقش موثری داشته باشد.