امروزه نسبت علم و دین، یکی از مسائل بحث­انگیز و مهم در جوامع غربی و اسلامی است. این پژوهش از نظر طرح جزء تحقیقات کیفی بوده و از نظر روش در چهارچوب روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است. ایان باربور و استاد مطهری با دو نگرش متفاوت، در تشخیص مکمل بودن علم و دین تلاش کردند. باربور با تکیه ‌بر «فلسفة پویشی» به طرح چهار رویکرد «تعارض، تمایز، گفتگو و مکمل» پرداخته که از دید مطهری نقدهایی شامل: وحدت علم ...

فلسفة وجود آدمی، ذکر و پرستشِ حق است. هنرمندان چیره‌دست مسلمان نیز اصولِ معرفتِ اسلام را به چشم‌نوازترین شیوة ممکن به زبان زیبایی‌شناسانه ترجمه کرده‌اند و در قالب صورت‌ها و مضامین گوناگون در خلقِ فضای معنوی در جامعة اسلامی به‌کار گرفته‌اند. ازاره دیوار مرقد امام‌زاده علی ‌بن ‌جعفر در قم، متعلق به اوایل قرن هشتم هجری، مزین به ستارگان هشت‌پری است که کتیبه‌هایی به خط نَسخ ریز در حاشیة سفید خود دارد. تع...

«تمثیل نفس ـ بدن» همواره در حکمت و فلسفه برای تبیین «فعل خداوند»‌ و رابطة حق با مخلوقات به کار رفته است. در این تمثیل، نفس به مثابة مثال خداوند تلقّی می‌شود و از آن پاسخ‌هایی درخور برای برخی پرسش‌های مربوط به حوزة الهیات و متافیزیک استنتاج می‌گردد. در این مثال، «وحدت ظلّی نفس» به مثابة الگویی برای فهم آفرینش و خالقیت و فاعلیت خداوند به کار می‌آید. در فلسفة اسلامی، رویکرد صدرالمتألهین به این مفهوم...

این مقاله درصدد آن است که به نقد و بررسی کتاب «ماهیت معرفت عرفانی» نوشتة مسعود اسماعیلی بپردازد. در بارة معرفت عرفانی و تمایز آن با تجربة عرفانی به زبان‌های غیرفارسی آثار بسیاری منتشر شده اند اما در زبان فارسی تنها معدودی از پژوهشگران به بحث از آن درچهارچوبی علمی و روشمند پرداخته‌اند. از جمله در کتاب «ماهیت معرفت عرفانی»، نویسنده کوشیده با نگاهی تطبیقی در سامانه‌ای جامع، به بحث از ماهیت معرفت ع...

پرسش از تشخص در فلسفة اسلامی بر خلاف فلسفة مسیحی، در بستری کاملاً فلسفی جوانه زد و آهسته آهسته رشد کرد. شکل سادة آن در آثار فارابی و ابن سینا دیده می‌شود و شکل کامل‌شدة آن در نوشتة بهمنیار. در ادامه، سهروردی با رویکردی کاملاً متفاوت به آن نگریست و در مبنا و دلیل، از مشائیان فاصله گرفت. پس از سهروردی، مسئلة تشخص، بیش از همه، در ذهن و زبان خواجة طوسی و ملاصدرای شیرازی بروز و نمود پیدا کرد. در بحث ت...

در عمدة پژوهش‌هایی که در خصوص زمان در فلسفة اسلامی و تفکر مشایی و صدرایی صورت پذیرفته است عمدتاً به مقولۀ زمان از دریچة بحث حرکت نگریسته شده و معمولاً این پژوهش‌ها درصدد رمزگشایی از نسبت حرکت و زمان با یک‌دیگر در تفکرات و فلسفه‌های یاد‌شده بوده‌اند. اما در این تحقیق مسئلة رابطة زمان با ذهن و این‌که زمان امری عینی است یا ذهنی دغدغة اصلی است. از همین رو، ابتدا به دو مفهوم متفاوتی که از زمان می‌توان...

در عمدة پژوهش هایی که در خصوص زمان در فلسفة اسلامی و تفکر مشایی و صدرایی صورت پذیرفته است عمدتاً به مقولۀ زمان از دریچة بحث حرکت نگریسته شده و معمولاً این پژوهش ها درصدد رمزگشایی از نسبت حرکت و زمان با یک دیگر در تفکرات و فلسفه های یاد شده بوده اند. اما در این تحقیق مسئلة رابطة زمان با ذهن و این که زمان امری عینی است یا ذهنی دغدغة اصلی است. از همین رو، ابتدا به دو مفهوم متفاوتی که از زمان می توان...

پرسش از تشخص در فلسفة اسلامی بر خلاف فلسفة مسیحی، در بستری کاملاً فلسفی جوانه زد و آهسته آهسته رشد کرد. شکل سادة آن در آثار فارابی و ابن سینا دیده می شود و شکل کامل شدة آن در نوشتة بهمنیار. در ادامه، سهروردی با رویکردی کاملاً متفاوت به آن نگریست و در مبنا و دلیل، از مشائیان فاصله گرفت. پس از سهروردی، مسئلة تشخص، بیش از همه، در ذهن و زبان خواجة طوسی و ملاصدرای شیرازی بروز و نمود پیدا کرد. در بحث ت...

در آغاز قرن بیستم، فلسفة تجربه گرایانه، در مقام یک مکتب فلسفی تثبیت شده، با انتقاداتی مواجه شد، چنان که ارائة صورت بندی دقیق و عاری از مشکلات معمول برای ترمیم این مکتب ضروری می نمود. یکی از گام های بلند در راه ارائة شالوده ای متقن برای فلسفة تجربه گرایانه، پیشنهاد رویکرد مبتنی بر ساختار نحوی، در کتاب ساختار نحوی زبان (1934) کارناپ بود. اما این رویکرد از عهدة پاسخ گویی به ایرادات وارده برنیامد، ...

پرداختن به فلسفة علوم انسانی بدون طرح بحث از فلسفة علم امکان‌پذیر نیست. هیدگر هرچند به‏صراحت به فلسفة علوم انسانی ورود نکرده است، با توجه به ایده‌هایی که در باب فلسفة علم طرح کرده و نیز از طریق تتبع در مطاوی برخی آثار و درس‌گفتارهای وی، امکان طرح پرسش از فلسفة‌ علوم انسانی وجود دارد. با عنایت به مناقشاتی که پدیدارشناسی هرمنوتیکی هیدگر درحوزة علم ایجاد کرده است و نیز تحلیلی که...