پدیدارشناسی باغ در آثار و نقش برجسته‌‌های آشوری؛ مفاهیم و گونه‌ها

بیان مسئله : نقش‌برجسته‌های آشوری به‌ویژه آشور نو علاوه بر «روایتگری تاریخی»، سنتی دیرپا در «بازنمایی محیط طبیعی» دارند. از سوی دیگر هستی‌شناسی دوقطبی آشوری مبتنی‌ بر دوگانه‌های «مرکز/ پیرامون» و «نظم/ آشوب» در شیوة مواجهه آنان در منظر طبیعی تأثیرگذار بوده و درک زیبایی‌شناسی آنان را نیز شکل داده است. بااین‌حال، نقش این موارد در شکل‌دهی به انواع باغ به‌مثابة طبیعت سوم، موضوع مهمی در اسناد و نقش‌برجسته‌های آشوری است که کمتر به‌عنوان پژوهشی مستقل موردتوجه بوده و مدلی از آن عرضه نشده است. هدف : هدف این نوشتار شناسایی مؤلفه‌های کلیدی مؤثر بر شکل‌گیری انواع باغ‌ها نزد آشوریان نو و گونه‌شناسی و مدل‌سازی نگاه آنان نسبت به باغ و کارکردهای گوناگون آن مبتنی بر تحلیل متون پژوهشی و نقش‌برجسته‌های برجای‌مانده است. روش پژوهش : این پژوهش از روش کیفی در رویکردی انتقادی و استنتاجی و با خوانشی تأویلی به پدیدارشناسی باغ در نقوش آشور نو می‌پردازد. از «همسوسازی داده‌ها» برای دستیابی به اشباع نظری بهره برده شده است. نتیجه‌گیری : نتایج حاصل نشان می‌دهند که باغ‌ها نزد آشوریان تجلی «جهان صغیر» هستند و طیفی از کارکردهای تفریحی- نمایشی تا آیینی- تشریفاتی و حتی بوم‌شناختی و اقتصادی را در بر می‌گیرند. گونه‌شناسی پیشنهادشده در این نوشتار مبنی بر مکان-کارکرد (الف) باغ‌ها و پارک‌های منظر درون‌شهری و ب) باغ‌ها و پارک‌های منظر حاشیه شهری و مدل مفهومی تنظیم‌شده، نشان می‌دهند که با دور شدن از مرکز شهر و با کاهش ارزش آیینی و مذهبی آن‌ها، طراحی هندسی و منظم به سمت نگرش آزادانه (طبیعی) مبتنی بر «برنامه‌ریزی منظر» تغییر می‌یابد. تغییر در پارادایم طراحی باغ مبتنی بر دگرگونی در واژة باغ از «کیرو» به «کیریماهو» یعنی جانشینی باغ‌های نمایشی (تفریح و لذت) بجای باغ‌های کارکردی (گیاه‌شناسی) در زمان سارگون دوم (اواخر قرن 8 ق.م) روی می‌دهد و  این دوران سرآغاز دوران طلایی در باغ‌سازی آشوری است که از آن به بعد عناصر نمایشی همچون دریاچه‌های مصنوعی، بیتانو و آکواداکت‌ها به باغ‌ها افزوده شدند و باغ‌های معلق و مطبق رونق یافتند.