واکاوی زمینه‌ها و عوامل موثر بر آغاز شورش سمکو 1285 تا 1297ش/۱۹۰۶ تا ۱۹۱۸م

اسماعیل‌آقا، معروف به سمکو، حدود 25سال شخصیتی تاثیرگذار در مرزهای شمال‌غرب کشور و سرزمین‌های آنسوی مرز بود. او ازمهم‌ترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران است. آنچه تاکنون از وی گفته شده عموماً مغرضانه و یک‌جانبه است. پژوهش حاضر به شیوه‌ای توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر اسناد و مدارک دست اول فارسی و همچنین، بهره‌گیری از پژوهش‌های مبتنی بر اسناد روسی، تلاش کرده است زمینه‌ها و عوامل موثر بر شورش سمکو را تشریح کند. مقاله با مراجعه به گذشته، نشان می‌دهد برخلاف نگاه یک‌جانبه موجود در اشاره‌های صورت‌گرفته به این موضوع، شورش‌های سران شکاک بیش از آنکه نتیجه فتنه‌گری آنان بوده باشد، نتیجه فساد و ناکارآمدی ساختار حکومت قاجار و حکام آذربایجان در نادیده‌گرفتن قدرت و جایگاه مهم سران شکاک بوده است. مقاله همچنین نشان می‌دهد این زمینه منفی، همراه با تحولاتی همچون انقلاب مشروطه، جنگ‌جهانی‌اول، انقلاب اکتبر و پایان جنگ و نیز خروج بیگانگان از آذربایجان، سمکوی انتقام‌جو را در مسیر شورشی جدی علیه حکومت مرکزی قرار داد.بنابراین پژوهش بر این باور است که شورش واقعی سمکو به دنبال خاتمه جنگ‌جهانی‌اول و خروج بیگانگان از مرزهای شمال‌غرب کشور آغاز شد.نتیجه نهایی مقاله این است که ساختار فاسد حکومتی و انکار جایگاه شکاک‌ها و واگذارنکردن بخشی از قدرت به آنان، در کنار فرصت‌هایی که تحولات منطقه‌ای در اختیار آخرین خان شکاک، یعنی سمکو، گذاشته بود زمینه­ و عوامل اصلی موثر برای شورش سمکو را فراهم کرد.