نهضت سربداران و فقدان روایت حماسی از آن

پیدایش ادبیات حماسی مانند هر نوع ادبی دیگر، ارتباطی مستقیم با زمینه‌های اجتماعی دارد. خیزش سربداران یکی از پرشورترین تحولات اجتماعی در تاریخ ایران است؛ به طوری که به تأثیر از موفقیت‌های آن، خیزش‌های متعددی در همان دوران علیه حاکمان ستمگر به راه افتاد. وجود جریان حماسه‌سرایی در روزگار نهضت سربداران از یک سو و وجود عواملی نظیر رهبران پهلوان‌منش و تودۀ ‌برانگیخته از ظلم حکام از سوی دیگر، این نهضت را مستعد روایت حماسی گرداند؛ اما با وجود این مؤلفه‌ها، روایتی حماسی از آن نهضت در تاریخ ادبیات به عمل نیامد. در این مقاله، ضمن ذکر مفصل زمینه‌ها و مؤلفه‌های حماسی نهضت سربداران، دلایل عدم وجود حماسه‌سرایی دربارۀ آن نهضت بررسی و تحلیل شده‌است. طبق بررسی صورت گرفته در این نوشتار، عوامل درونی‌ای نظیر ساختار مشغله‌ساز رهبری سربداران و نداشتن اصالت فرهنگی و برخی عوامل بیرونی، نظیر پیدایش سلسله‌های گسترده و حاکمان برتر، که موجب کم‌فروغی نهضت سربداران شدند، در این مورد مؤثر بوده است.