نقد عرفات‌العاشقین با تکیه بر مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف

به‌سبب شرایط نامناسب تاریخی، سیاسی و اجتماعی، بسیاری از نسخه‌های معتبر آثار ادبی ازجمله دیوان برخی از شاعران در طول تاریخ از بین رفته است؛ به همین سبب می‌توان از سفینه‌های شعری که دربردارندۀ گزیده‌ای از اشعار شاعران مختلف است، در جایگاه یکی از مهم‌ترین منابع جانبی برای تصحیح و بازتصحیح بسیاری از متون ادبی بهره برد. مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف تألیف سیف جام هرویاز کهن‌ترین سفینه‌های به‌جامانده از قرون هشتم و نهم در شبه‌قارّه است که می‌توان از آن در بازتصحیح بخشی از عرفات‌العاشقین استفاده کرد. مجموعۀ لطایف حدود دو سده پیش از تذکرۀ عرفات‌العاشقین در شبه‌قارّه نوشته شده است. به همین سبب شعر برخی از شاعرانی که در عرفات‌العاشقین آمده، تنها در مجموعۀ لطایف ثبت شده است؛ بنابراین مجموعۀ لطایف یکی از منابع معدودی است که می‌توان با تکیه بر آن به ضبط‌های صحیحی از اشعار برخی شاعران عرفات‌العاشقین دست یافت. این مقاله با تکیه بر مجموعۀ لطایف، برخی از اشتباهات موجود در دو چاپ عرفات‌العاشقین را بررسی می‌‌کند: انتساب نادرست اشعار، خطا در معرفی شاعران، خطا در ضبط نام شاعران و ضبط نادرست اشعار. افزون‌بر آنچه بیان شد، ضعف روش‌شناسی در فن تصحیح، مراجعه‌نکردن به منابعی مانند دیوان‌های چاپی شاعران و منابعی مانند مجموعۀ لطایف و نیز بدخوانی مصحّحان باعث افزایش میزان خطاهای دو چاپ عرفات‌العاشقین شده است که در این مقاله به آنها اشاره می‌شود.