نظریه و پژوهش در روابط بین‌الملل در ایران: مطالعة موردی رساله‌های دکتری

توجه به ایجاد رابطة مناسب میان نظریه و پژوهش یکی از عوامل موجد پیشرفت رشته‌های علمی و تولید دانش در رشته‌های مختلف و از جمله علوم اجتماعی و به طور خاص روابط بین‌الملل است. یکی از حوزه‌های تولید علم در همه کشورهای جهان، رساله‌های دکتری تخصصی هستند که در آنها تلاش می‌شود دستاورد علمیِ درخوری حاصل شود؛ در نتیجه وجود رابطة مناسب میان چهارچوب‌های نظری و مطالعات تجربیِ رساله‌های دکتری از شرایط توفیق در تولید علم محسوب می‌شود. هدف از این پژوهش به عنوان تحقیقی کاوشی و توصیفی، دستیابی به تصویری کلی از وضعیت رابطه میان نظریه و پژوهش در رساله‌های دکتریِ رشته روابط بین‌الملل در سه دانشگاه مهم دولتیِ ارائه‌کنندة برنامه‌های دکتری در این رشته است. یافته‌های پژوهش حاکی از وجود مشکلات جدی در فهم و برقراری عملیِ رابطه میان نظریه و پژوهش است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نه پژوهش به شکل مستقیم متکی بر گزاره‌ها و فرضیه‌های نظریه است و نه در جهت تکمیل نظریه گامی برداشته می‌شود، نه تعیین شرایط صدق و کذب نظریه‌ها مد نظر است، نه به محک زدن نظریه یا گزاره‌های خاصی در آن توجه می‌شود، و نه توجهی به نظریه‌پردازی زمینه‌مند (نیل به نظریه از طریق مطالعه تجربی) وجود دارد.