نشانه‌شناسی محتوا و زمینه‌های مؤثر بر دیوارنگاری و تزییناتِ دوره زندیه با تأکید بر درون‌مایه‌های هنر قومی

چکیده آثار هنر و معماری دوره زندیه مجموعه بی‌نظیری از معماری ایران تا پیش از تحولات فرهنگی دوره قاجار است که به‌ زعم اکثر متون موجود در مقایسه با آثار دوران قبل و بعد از خود دارای ساختاری ساده‌گرا و زمینه‌های عاریتی از هنر و معماری باستانی (هخامنشی) و برخی تکنیک‌های دوره صفویه است. اما تاکنون محتوای هنر این دوره با نگاهی عمیق‌تر به ریشه‌ها و نگرش‌های هنر قومی ایل زند مورد مطالعه قرار نگرفته است. این تحقیق به روش تاریخی-تفسیری و با راهبرد نشانه‌شناسی فرهنگی، به‌عنوان ابزاری در تحلیل و تأویل دلالت‌های تصریحی و تلویحی موجود در پدیده‌های فرهنگی، جهت یافتن زمینه‌های مؤثر بر دیوارنگاری و تزیینات زندی، به رمزگشایی و شناخت مفاهیم و استعاره‌های معنایی موجود در آثار این دوره پرداخته است. نتایج حاصل ضمن رمزگشایی تزیینات دوره زندیه بیانگر این مطلب است که هنر قومی واجد انگیزه‌های متعالی حیات و مراتبی از خلق دنیایی تجریدی (انتزاعی) است که با تلفیق روح کارکردگرا و عدم وجود هرگونه نگاه کارکردی و محافظه‌کارانه صرف را در محتوای هنر و معماری دوره زندیه تأیید و مشخص می‌کند. «ساده‌سازی حاصل از انتزاع مفاهیم» در کنار «کارکردگرایی اندیشه‌ورزانه هنر قومی» با رویکرد «طبیعت‌گرایی و طبیعت نگاری» مهم‌ترین ویژگی دیوارنگاری‌ها و تزیینات بناهای این دوره است. این ویژگی سبب ایجاد تنوع گسترده و حضور قوی دیوارنگاره‌هایی با نقوش انتزاعی و چکیده نگاری انواع لچک-ترنج و قاب‌بندی‌هایی با مضمون نقوش طبیعت چون گیاهان و پرندگان ماهیت هنر و معماری این دوره را به خصوص در بناهای منسوب به حکومت(ارگ، دیوان‌خانه، عمارت هفت‌تنان و کلاه‌فرنگی) به‌عنوان بهترین محل برای نشر و نمود نقش‌مایه‌های نوین شکل داده است.