ناهمخوانی دوره و نوشتار (بررسی و نقد رمان «کریستین و کید»)

از دیرباز جامعۀ ایرانی با نوعی ناهمزمانی در زمینة همپوشانی تحوّلات اجتماعی و کنش‌های خلاّقانة هنری دست به گریبان بوده است، به‌ویژه که رمان، نوع ادبی وارداتی است و علی‌رغم وجود ضرورت و پیوندش با نیازهای ایران در زمان پیدایش آن، این قالب ادبی از سنّت‌های ادبی آن برنخاسته، بلکه عمدتاً به‌عنوان محصول ترجمه در نظام ادبی فارسی پدیدار شده‌ است؛ به‌عبارتی دیگر، زیبایی‌شناسی مدرن با ذهن جامعة ادبی ایران همزمان نبوده‌ است. رمان «کریستین و کید» نوشتة هوشنگ گلشیری، از دید بسیاری از منتقدان به‌سبب پیچیدگی در فرم و محتوا، فقدان درونمایة اجتماعی صریح و روایتی متفاوت، ادامة منطقی و طبیعی داستان‌نویسی عصر خود نبوده است و با روند هماهنگ و یکپارچة جامعة ادبی زمانه حرکت نکرده ‌است و در حکم اثری تقلیدی از آثار جوامع غربی پنداشته می‌شود که دغدغة فرم و صناعت داشت و زمینه و موقعیّت داستان، محصول موقعیّت واقعی ایران نبوده ‌است. چنین ناهمسانی و ناهمخوانی موجب شد که این رمان در زمان انتشار خود با اقبال عمومی همراه نشود و در نزد منتقدان نیز تا مدّت‌ها با بی‌توجّهی مواجه گردد. با این‌ همه، پس از گذشت چندین دهه از چاپ این رمان، به‌سبب گسترش محافل نقد و نظریّه‌های ادبی، تجربه‌های تازة داستان‌نویسی و اشتیاق نویسندگان به جنبش‌های نو و پیشرو، این داستان با استقبالی نسبی مواجه شود. در این مقاله برآنیم تا با بازخوانی متفاوت و با تکیه بر مؤلّفه‌های رمان نو به تشریح و تبیین آن بپردازیم.