مقایسه درجه تصاعد و عدالت مالیاتی خمس ارباح مکاسب با مالیات بر درآمد در ایران (91- 1378)

مالیات­ستانی بر اساس عدالت و توزیع بار مالیات به همه قشرهای مردم، از محوری­ترین مباحث مورد نظر سیاستگذاران در وضع مالیات­ها می­باشد. نظر به اینکه ایران کشوری اسلامی است و الهام گرفتن از فرامین الهی، همسوکردن نظام­های موجود با الگوهای اسلامی مشابه و ایجاد رویکرد نوین به مالیات­ها و مالیات­های اسلامی، می­تواند کمک شایانی در بهبود کارایی نظام مالیاتی کنونی نماید، در این مقاله درصددیم تا با مقایسه مالیات بر درآمد به عنوان یک پایه مالیاتی در نظام اقتصادی فعلی با خمس ارباح مکاسب به عنوان عمده­ترین مالیات بر درآمد در فقه امامیه، ویژگی­ها و مزایای این نظام مالیات اسلامی را بررسی کنیم تا شاید بتوانیم با الهام از این فرمان الهی و شناخت مزایا وآثار مثبت آن در توزیع درآمد و بار مالیاتی، گامی در جهت رفع کاستی­های نظام مالیاتی کنونی برداریم. روش تحقیق در این مقاله تجربی بوده و با توجه به احکام فقهی خمس، مقدار خمس بالقوه خانوارهای ایرانی را برای دوره زمانی 1378 تا 1391 بر اساس توزیع دوطرفه پارتو  به دست آورده و سپس بر اساس آن توزیع بار مالیاتی انجام پذیرفت. توزیع بار مالیاتی هریک از دو نظام مالیاتی روی­ دهک­ها نشان می­دهد که بار مالیاتی بر دوش خانوارها به­خصوص خانوارهای پر درآمد در خمس نسبت به مالیات بر درآمد کمتر بوده و در نتیجه اختلالات در کارایی و تخصیص منابع در خمس نسبت به مالیات­ها بر درآمد کمتر است. همچنین درجه­ی تصاعد خمس و مالیات بر درآمد حاکی از این است که خمس ارباح مکاسب با وجود داشتن نرخ یکنواخت، به واسطه­ی معافیت­های هزینه زندگی، مالیاتی تصاعدی با نرخ تصاعد ملایم است اما درجه­ی­تصاعد آن از مالیات بر درآمد کم­تر است.