مقایسه بهره‌وری پژوهشی با بهره‌وری کل در دانشگاه‌های منتخب دولتی ایران

بهره­وری[1] معیار توصیف کننده استفاده صحیح و بهینه از عوامل تولید و درجه دستیابی به اهداف می‌باشد. در مقاله کارایی و بهره‌وری بخش پژوهشی و کل (آموزشی و پژوهشی) 31 دانشگاه بزرگ دولتی به منظور ایجاد رقابت جهت بهبود بهره‌وری آنها مورد بررسی قرار ­گرفته‌اند. برای اندازه­گیری کارایی و تغییرات بهره‏وری دانشگاه‌ها با توجه به خصوصیات­شان از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده‌ها استفاده ‌شده است. نکته مهم، بررسی نسبی کارایی فعالیت­های دانشگاه‌ها در شرایط یکسان می‌باشد و با این حال اکثر دانشگاه‌ها از ناکارایی نسبی برخوردارند به عنوان مثال در سال تحصیلی 1386-1385 در بخش پژوهشی، 7 دانشگاه­ کارا و 23 دانشگاه ناکارا و برای کل (آموزشی و پژوهشی) 19 دانشگاه کارا و 12 دانشگاه ناکارا بودند. برای جلوگیری از تصادفی بودن نتایج از میانگین هندسی 5 سال تحصیلی 1381 الی 1386 استفاده شده است. بر این اساس کاراترین دانشگاه­ها از نظر فعالیت­های پژوهشی شامل دانشگاه­های تهران، شیراز، کردستان،  محقق اردبیلی، رازی کرمانشاه، لرستان و همدان می­باشند و بدان معناست که این دانشگاه­ها نسبت به بقیه دانشگاه­ها با ورودی­های کمتر، خروجی‌های پژوهشی بیشتری ارایه نموده و بیشترین کارایی را داشته­اند و همچنین میزان کارایی 13 دانشگاه از سطح متوسط کارایی دانشگاه­ها پایین­تر بودند. در بررسی تغییرات بهره‌وری دانشگاه­ها مشخص ­شد که طی پنج سال تحصیلی بهبودی محسوسی حاصل نشده است و عدم پیشرفت و تغییرات نامحسوس مثبت در بهره‌وری پژوهشی و بهره­وری کل عمدتاً ناشی از رشد کم کارایی تکنولوژی (بکارگیری موثر و میزان تجهیزات و امکانات آموزشی و پژوهشی) آنها می­باشد. در همبستگی متغیرها مشخص شد که عامل اصلی تعیین کننده رشد بهره‌وری پژوهشی دانشگاه‌ها، ارتقای شاخص کارایی تکنولوژی است و سایر شاخص‌ها مانند شاخص کارایی فنی، سهم و نقش کمتری دارند. در مجموع ارتقای کارایی و بهره­وری دانشگاه­ها نیازمند اتخاذ برنامه‌ریزی استراتژیک و راه‌اندازی چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری در دانشگاه­ها است. [1]. Total Factor Productivity