مقایسه اثر مواد اصلاح‌کننده مختلف بر آبشویی املاح از یک خاک شور و قلیا در کرمان به روش آزمایشگاهی

وجود مقادیر زیاد املاح در بسیاری از منابع آب کشاورزی منجر به شور و سدیمی شدن بیشتر اراضی در استان کرمان شده است. این مسئله ازجمله محدودیت‌های عمده سال‌های اخیر در تولید محصولات باغی خصوصا پسته به‌حساب می‌آید. تحقیق حاضر به بررسی نقش مواد اصلاح‌کننده مختلف، بر روند اصلاح یک خاک شور و سدیمی در باغ پسته در کرمان می‌پردازد. در این پژوهش، تأثیر چهار تیمار آب آبیاری (شاهد)، گچ پودری، گچ محلول در آب و اسیدسولفوریک در چهار تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط آزمایشگاهی و با استفاده از ستون خاک مورد بررسی قرار گرفت. آبشویی ستون‌ها به‌صورت متناوب و تا دو برابر عمق خاک انجام شد. برای تیمار گچ پودری، قبل از آبشویی گچ با چند سانتی‌متر سطحی خاک سیلندرها مخلوط ‌شد. در تیمار‌های اسیدسولفوریک و گچ محلول، اسید و گچ در مخزن‌های جداگانه با آب آبیاری مخلوط ‌شدند. بررسی تغییرات غلظت املاح در زهاب خروجی از ستون‌های خاک نشان داد که بیشترین میزان املاح در اولین مرحله آبشویی از ستون‌های خاک خارج شد و با تکرار عملیات آبشویی در مراحل بعد، غلظت آن به‌صورت غیرخطی کاهش یافت و به مقدار تقریباً ثابتی ‌رسید. گچ پودری و محلول در آب نه‌تنها تفاوت معنی‌داری در آبشویی سدیم از خاک نداشتند، بلکه نسبت به تیمار شاهد باعث کاهش کارایی آبشویی سدیم به میزان30 تا 40 درصد گردیدند. در مقابل، میزان سدیم تخلیه شده از خاک با مصرف اسیدسولفوریک تقریباً معادل با تیمار شاهد بود.در مقایسه بین تیمارها کمترین میزان کلسیم به ازای تیمار شاهد از خاک آبشویی شد و لذا مقدار کلسیم باقی مانده در خاک به ازای تیمار شاهد بیشتر از سایر تیمارها بود. این در حالی است که میزان کل املاح خروجی از تیمار شاهد نیز بیشتر از سایر تیمارها بود. تغییرات SAR زهاب برای تیمارهای مورد مطالعه تا حد زیادی مبین درصد تغییر سدیم در طی مراحل آبشویی بوده و لذا تیمار آب آبیاری به عنوان شاهد با بیشترین میزان خروج سدیم، بیشترین میزان SAR را نسبت به سایر تیمارها داشت. لذا با توجه به کاهش بیشتر املاح، تخلیه سدیم و عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین pH تیمار شاهد با سایر تیمارها می‌توان ادعا داشت که بدون استفاده از هر ماده اصلاح‌کننده‌ای و تنها از طریق آبشویی می‌توان به هر دو هدف کاهش شوری و تخلیه سدیم دست یافت. از سوی دیگر با توجه به مسئله بحران آب در منطقه و خروج حدود 75 و 50 درصد املاح و سدیم در ابتدای آبشویی، می‌توان کاربرد عمق آب معادل با 1.1 برابر عمق خاک را برای آبشویی خاک مورد مطالعه توصیه نمود.