مطالعه تطبیقی نقش اختران در مکاتب فلزکاری جزیره، شمال‌شرق و شمال‌غرب ایران در سده‌های ۶ و ۷ هجری براساس آینه مفرغی موصل، جام پایه‌دار خراسان و قلمدان برنجی آذربایجان

یکی از مهمترین مضامین به کاررفته در تزیینات آثار فلزی سده‌های میانۀ دورۀ اسلامی نقوش نجومی است که خود دو دستۀ صور منطقه‌البروج و نقش اختران هفتگانه را در بر میگیرد. همچنین نقش اختران در فلزکاری اسلامی همواره به دو صورت ترسیم شده است، گاه در ترکیب با صورفلکی منطقه‌البروج و گاه به صورت مجزا. در پژوهش حاضر صورت‌های مجزای اختران مدنظر است که دارای ماهیتی خیالی اند. مشاهدات اولیه نشان میدهد کاربرد این نقوش در آثار مکاتب فلزکاری مهم این دوره، که به ترتیب شکوفایی عبارت اند از مکتب فلزکاری شمال‌شرق ایران، مکتب فلزکاری جزیره و مکتب فلزکاری شمال غرب ایران، حائز تفاوتهای عمده ای است. بر این اساس، هدف از انجام این پژوهش بررسی و تطبیق صورت‌ مجزای اختران هفتگانه در آثار این سه مکتب مهم فلزکاری ایرانی در سده های شش و هفت هجری است. میخواهیم بدانیم چه تفاوتهای سبکی و شمایل نگارانه ای میان صورت اخترانِ این سه مکتب فلزکاری وجود دارد و این تفاوتها ناشی از چیست؟ در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نمونههای شاخص این مکاتب بررسی و ضمن مشخص ساختن ویژگی‌های هر یک از اختران هفتگانه به تطبیق و مقایسۀ آنها پرداخته‌ شده است. اطلاعات و داده‌های مورد نیاز این پژوهش نیز به صورت کتابخانه‌ای گردآوری شده‌ است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل یافته‌ها و شواهد مبیّن آن است که رابطۀ مشخصی میان تصویرپردازی نقش اختران هفتگانه در آثار فلزی سده‌های شش و هفت هجری و خاستگاه‌های جغرافیایی آنها وجود دارد و باورها و دیدگاه‌های نجومی رایج در این مناطق در ویژگیهای سبکی و شمایلنگارانۀ تصاویر اختران بروز یافته است.