مدل ذهنی در پژوهش‌های رفتار اطلاع‌جویی: پژوهشی در متون

هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی مهم‌ترین عواملی است که بر مدل‌های ذهنی کاربران در فرآیند رفتار اطلاع‌جویی تأثیرگذارند. روش: این پژوهش از حیث هدف در زمرۀ پژوهش‌های کاربردی و از نظر شیوۀ گردآوری داده‌ها از نوع توصیفی (غیرآزمایشی) با رویکرد اسنادی است. جامعۀ این پژوهش شامل آن دسته از تولیدات علمی است که در بستر رفتار اطلاع‌جویی، نقش یا تأثیر متغیر مدل ذهنی را مورد بحث قرار داده‌اند. یافته‌ها: نتایج حاصل از بررسی تولیدات علمی نشان داد که عوامل متعددی بر ساخت مدل‌های ذهنی در فرآیند اطلاع‌جویی تأثیرگذارند که می‌توان آنها را در دو گروه تفاوت‌های فردی و عوامل محیطی دسته‌بندی کرد. همچنین یافته‌ها نشان داد که مدل ذهنی در کاربران کم تجربه هنگام جست‌وجو و در فرآیندهای حل مسئلۀ پیچیده، بر فرآیند اطلاع‌جویی تأثیر دارد. علاوه بر این روش‌های متداول استخراج مدل‌های ذهنی افراد شامل مصاحبه، مشاهده، ترسیم، بلند‌اندیشی و "تکنیک فهرست شبکه‌ای" هستند. ارزش/ اصالت: بررسی عوامل شناختی مؤثر بر رفتار اطلاع‌جویی- از جمله مدل‌های ذهنی- در کنار سایر عوامل تأثیرگذار، به فهم عمیق‌تر و چرایی بسیاری از رفتارهای جست‌وجوی کاربران در حین تعامل با نظام بازیابی کمک می‌کند. بنابراین، می‌توان از نتایج این پژوهش برای بهبود نظام‌های بازیابی اطلاعات استفاده کرد.