مدل‌سازی رفتار دولت در زمینه تعرفه و واردات: کاربردی از نظریه بازی‌ها

در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از طراحی یک بازی پویا، رفتار دولت در خصوص تعیین تعرفه‌ واردات و هزینه‌های اعمال آن در قالب مبارزه با قاچاق کالا در ایران، مدل‌سازی و تبیین شود. بازی طراحی شده، از نوع بازی‌های پویای غیر مشارکتی با جمع غیر صفر است و بازیگران آن دولت و واردکننده هستند. دولت دارای دو استراتژی افزایش اقدامات امنیتی وافزایش نرخ تعرفه می‌باشد. همچنین واردکننده نیز دارای دو استراتژی افزایش نسبی واردات رسمی Qf و افزایش نسبی واردات غیر رسمی Qinf است. منافع دولت و واردکننده متضاد بوده و فرض می‌شود که امکان همکاری بین آنها وجود ندارد. نتیجه بازی نشان می‌دهد که دولت تعرفه‌ها را به نحوی تعیین می‌کند که درآمدهای تعرفه‌ای خود را حداکثر کند که این امر خود به گسترش قاچاق و افزایش مخارج امنیتی مبارزه با قاچاق منجر می‌شود. از آنجا که گسترش قاچاق و مخارج مبارزه با آن، هر دو اثر منفی بر رفاه اجتماعی دارند، در ادامه نشان داده می‌شود که وضعیت تعادلی موجود بهینه نبوده و دولت با تغییر رفتار خود به صورت حمایت کمتر از تثبیت نرخ ارز و استفاده کمتر از تعرفه، می‌تواند به وضعیت تعادلی دیگری دست یابد که هم از نظر دولت و هم از نظر رفاه اجتماعی در وضعیت بهتری نسبت به تعادل اولیه قرار داشته باشد، زیرا کنترل تراز پرداخت‌ها از کانال بازار ارز، ضمن دستیابی به سایر اهداف دولت در حمایت از تولید داخلی، منجر به کاهش جذابیت واردات (خصوصا واردات کالاهای غیر ضرور) شده و به دلیل کاهش سود واردکنندگان غیر مجاز، قاچاق و مخارج امنیتی مبارزه با آن کاهش می‌یابد که حرکتی بهینه در راستای افزایش رفاه اجتماعی محسوب می‌شود.