محبت و دوستی و نسبت آن با سرمایه اجتماعی در آرای حکمای اسلامی

ایده سرمایه اجتماعی در اندیشه مدرن، مبتنی بر «دوستی فایده­گرا» و مناسبات «سودمحورانه» است و سرمایه اجتماعی شکل­گرفته بر پایه چنین مناسباتی، شکننده است. سنخ‌شناسی دوستی و محبت در آرای حکمای اسلامی و ظرفیت­سنجی آن برای صورت‌بندی الگویی جای‎گزین برای سرمایه اجتماعی فایده­گرایانه، مسئله این مقاله است. سؤال این است که چه نسبتی بین مفهوم دوستی و محبت مطرح‌شده در اندیشه حکمای اسلامی و سرمایه اجتماعی برقرار است؟ ازاین‌رو هدف اصلی مقاله ارزیابی انتقادیِ دوستیِ فایده­محور و سرمایه اجتماعی ابتنایافته بر این نوع دوستی و نیز فهم مفهوم دوستی مطرح‌شده در آرای حکمای اسلامی از منظر سرمایه اجتماعی است. در این مقاله از روش تحلیلی / تطبیقی، به معنای روشی که از طریق آن مجموعه­ای از افکار و اندیشه‌ها بررسی و با مقایسه آنها به‌صورت کیفی نتیجه­گیری می‌شود، استفاده شده است. بر اساس یافته­های تحقیق، سه سطح دوستی در آرای حکمای اسلامی قابل طرح است: «دوستی به‌مثابه فضیلت»، «دوستی به‌مثابه ابزار احراز سعادت» و «دوستی به‌مثابه جهان‌بینی اخلاقی». هر سه نوع دوستی، دارای وجوه تعالی نسبت به دوستی­های فایده‌گرایانه‌ای است که اساس سرمایه اجتماعی مدرن را شکل می­دهند. الگوی دوستی و روابط محبت­آمیز شکل‌گرفته بر پایه مناسباتِ سه‌گانه دوستی مکنون در آرای حکمای اسلامی، از ظرفیت لازم برای محکم کردن پایه­های سرمایه اجتماعی برخوردار است.