عناصر موسیقایی و زیبایی‌های آن در قصاید انوری و جمال و مقایسه تطبیقی آن‌ها

چکیده موسیقی به عنوان یکی از عناصر اصلی شعر از دیرباز مورد توجه شاعران بوده است. این رکن جدایی­ناپذیر، پیوندی تنگاتنگ با شعر دارد؛ به گونه­ای که عروض و قافیه دو عنصر اصلی ساختمان شعر شمرده می­شده است. هدف این مقاله پرداختن به این عناصر و زیبایی­های آن درقصاید انوری و جمال است. در این جستار کوشش شده است تا با توجه به تأثیرپذیری شاعر اصفهانی از خراسانی در قصیده­سرایی، به بارزترین جنبه­های موسیقی شعر؛ یعنی عروض و قافیه و ردیف در قصاید این دو شاعر پرداخته تا میزان این تأثیرپذیری آشکار گردد. بررسی­ها در عرصه موسیقی بیرونی نشان می­دهد که هفت بحر از بحور قصاید انوری و جمال مثل هم هستند و تنها اختلافشان در کاربرد دو بحر قریب و سریع است که جمال از آن­ها استفاده نکرده است. رویکرد هر دو شاعر بیش­تر استفاده از اوزان جویباری و پرکاربرد عروض فارسی بوده است. این دو شاعر تمایل چندانی به استفاده از اوزان دوری نداشته­اند. در زمینه موسیقی کناری نیز مشخص گردید که قافیه­های انوری (با اندک تفاوتی) خوش­آهنگ ­تر از قافیه­های جمال است؛ زیرا قافیه­هایی که در آن مصوت بلند به کار رفته است، در قصاید او کاربرد بیش­تری دارد. در مقابل، ردیف­های جمال از حرکت و پویایی بیش­تری برخوردار است؛ چرا که ردیف­های فعلی او بیش­ترین بسامد را دارد.