طراحی و ارزیابی پایائی و روائی پرسشنامه ساختارمند تعیین مزاج سرشتی و عرضی

سابقه و هدف: طب سنتی ایران بر پایه تجارب هزاران ساله استوار بوده و اساس طب سنتی نیز مزاج‌شناسی است. در حال حاضر هیچ روش استانداردشده‌ای برای شناخت مزاج‌ها وجود ندارد و اطبای سنتی بر پایه تجارب شخصی این اقدام را انجام می‌دهند.در این مطالعه با استفاده از منابع طب سنتی پرسشنامه‌ای به‌منظور تشخیص مزاج تدوین، استانداردسازی و ارزیابی شده است. مواد و روش‌ها: براساس مرور منابع، به‌منظور تعیین مزاج سرشتی و عرضی به‌ترتیب دو پرسشنامه 26 و 56 سؤاله مجزا تدوین شد. روائی محتوای پرسشنامه‌ها توسط پنج صاحب‌نظر طب سنتی مورد تأیید قرار گرفت. پایائی پرسشنامه‌ها در یک مطالعه پایلوت بر روی 15 بیمار مورد ارزیابی قرار گرفت. به‌منظور تعیین پایائی شاخص‌های آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی بین‌خوشه‌ای (Inter Cluster Correlation) محاسبه شد. پس از آن پرسشنامه بر روی 197 بیمار به‌منظور ارزیابی سهولت و کارائی و بیان نتایج به‌کار گرفته شد. یافته‌ها: شاخص آلفای کرونباخ برای پرسشنامه عرضی و سرشتی به‌ترتیب 0.912 و 0.852 (p<0.001) و مقدار همبستگی بین‌خوشه‌ای (ICC) برای پرسشنامه عرضی درمورد هر مزاج بالاتر از 0.9 و در مورد پرسشنامه سرشتی در‌مورد تمام انواع مزاج یک (100%) ارزیابی شد. بیش از 85 درصد از زنان مورد مطالعه دارای مزاج بلغم از نظر سرشتی ارزیابی شدند، حال آنکه فراوانی مزاج‌های دم و صفرا در مردان به‌طور نسبی بیش از زنان مشاهده شد. بحث و نتیجه‌گیری: به‌نظر می‌رسد پرسشنامه تدوین‌شده می‌تواند در تعیین وضعیت مزاج بیماران مراجعه‌کننده به‌خوبی مورد استفاده قرار گیرد. انجام مطالعات تکمیلی با این پرسشنامه بر روی گروه‌های دیگر بیماران و در مقایسه با دیگر معیارهای ارزیابی مزاج و همچنین در مقایسه با نتایج به‌دنبال اصلاح مزاج توصیه می‌شود.