شناسایی و طبقه بندی مشتریان سیستم بانکی ایران از منظر انتظارات و ارزش درک شده خدمات بانکی با استفاده از تکنیک های داده کاوی

چکیده در شرایط بازار رقابتی با توجه به فراوانی بانک­های خصوصی، دولتی و مؤسسات مالی و اعتباری، بانک‏ها همواره می‏کوشند برای اینکه از سوی مشتریان ترجیح داده شوند، رضایت مشتریان را بیش از پیش جلب کنند. هدف از این مقاله شناسایی و طبقه­بندی گروه­هایی از مشتریان سیستم بانکی است که تمایل و گرایش ایشان به یک جهت­گیری استراتژیک و عوامل ارزش­آفرین مشابه است. از این رو، شناخت عوامل ارزش­آفرین برای مشتریان و انتظارات ایشان، به منظور اتخاذ جهت­گیری استراتژیک مشخص توسط بانک­ها، لازم و ضروری است. با شناسایی و بخش­بندی مشتریان بانک­ها، می‌توان انتظارات و نیازهای آنها را بهتر شناخت و جهت­گیری استراتژیک مناسبی برای جلب رضایت مشتریان اتخاذ کرد. در این مقاله مشتریان سیستم بانکی، اعم از بانک­های دولتی و خصوصی، انتخاب شدند و بر اساس پیشینه پژوهش، انتظارات آنها در قالب 24 شاخص مختلف شناسایی شد. اطلاعات مد نظر، شامل میزان اهمیت و رضایت مشتریان از ارائه خدمات بانک­ها، به وسیله پرسشنامه به دست آمد. به منظور تحلیل داده­ها، در مرحله اول از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. نتایج حاصل از این تحلیل نشان داد که از 24 معیار درنظر گرفته شده برای شناسایی، انتظارات مشتریان از سیستم بانکی ایران در قالب 5 عامل قرار می‌گیرد. سپس با توجه به عوامل شناسایی شده، از تحلیل خوشه­ای دو مرحله‌ای و K-Meansاستفاده شد. نتایج حاکی از این مطلب است که مشتریان برحسب شباهت پاسخ­هایشان نسبت به 5 عامل اصلی، به 3 خوشه مختلف تقسیم می­شوند که ویژگی­های هر خوشه مورد بررسی قرار گرفت: خوشه اول شامل مشتریانی است که عامل درک، شناخت و ارتباط برای آنها حائز اهمیت بوده است؛ خوشه دوم را مشتریانی تشکیل داده­اندکه عامل تنوع و تمایز خدمات برای آنها مطلوب بوده و خوشه سوم شامل مشتریانی است که عامل دسترسی، کارایی و هزینه برای ایشان اهمیت داشته است. بنابراین، می­توان گفت با تقسیم مشتریان سیستم بانکی به خوشه­های ذکر شده، سه جهت­گیری استراتژیک متمایز استخراج می­شود: صمیمت با مشتری، رهبری محصولات و خدمات و برتری عملیاتی که بانک­ها به وسیله آن قادر خواهند بود برای مشتری ارزش­آفرینی کنند.