سوگند در شاهنامه و ارتباط اساطیری آن با آب و آتش

شاهنامه فردوسی، اثر ماندگار ایرانی و اصیلی است که آیین‌ها و فرهنگ ایران کهن را در خود نگاه داشته است. هر کدام از آن‌ آیین‌ها قابل بررسی است. یکی از این آیین‌ها، آیین سوگند خوردن است که امروزه نیز از آن استفاده می‌شود و در جای جای شاهنامه به آن پرداخته شده است. بنابراین در این مقاله سوگند و باورهای کهن مرتبط با آن و بازتاب آن در شاهنامۀ فردوسی و نیز ارتباط اساطیری آن با دو عنصر آب و آتش بررسی می‌شود. سوگند واژه‌ای فارسی است و معادل آن در عربی قسم و یمین است. دکتر معین در حاشیه برهان قاطع پس از واژۀ سوکه آورده است. سوگند به فتح اول و سوم در اوستا saokatevant (گوگرد مند) یعنی دارای گوگرد است. در ایران باستان و محاکمه‌های مبهم و پیچیده، دو طرف دعوی را مورد آزمایشی به نام سوگند قرار می‌دادند. سوگند قسمی از وَر (آزمایش‌های ایزدی در ایران باستان) است. سوگند داروی سمّی است که به صورت شربتی (آمیخته و محلول) در آب به متهم می‌خوراندند؛ اگر بی‌گناه بود به او گزندی نمی‌رسید و حقانیت او ثابت می‌شد و اگر گناه‌کار بود، هلاک می‌شد.