خوانشى پست مدرن از مفهوم تاریخ در دو نمایشنامة آرکادیا اثر تام استاپارد و مرگ یزدگرد اثر بهرام بیضایى

در دهه هاى، اخیر نقدهاى بسیارى پیرامون مفهوم تاریخ و امورى که تاریخ نگاران همواره به آنها توجه کرده اند، در محافل علمى و فلسفى پسامدرن مطرح شده است. مهم ترین پیامد این نقدها، به چالش کشیده شدن رسالت تاریخ در ارائة تصویرى دانشورانه و عینى از رویدادهاى گذشته است. این دیدگاه نسبى در پیوند با درستى تاریخ، با زیرسؤال بردن سرشت و طبیعت آن، امکان دستیابى به حقیقت تاریخى را مورد تردید قرار مى دهد و بیان مى دارد که تاریخ نگاران، همواره با تکیه بر قدرت تخیل و وابستگى هاى باورشناختى خویش، رویدادهاى گذشته را بازسازى کرده اند. در راستاى سست شدن مفهموم تاریخ در قلمرو فلسفه، در حوزة ادبیات نیز نویسندگان برآن شدند تا در آثار خود تاریخ را بدان شیوه اى که خود مى خواهند، روایت کنند. دستاورد این نگرش، پیدایش گونه اى ادبى است که مى توان در فارسى آن را جایگزین تاریخ نامید. در این جستار، تلاش شده است ابتدا تصویرى فراگیر از رویکرد پسامدرنیسم به تاریخ ارائه شود و پس از آن، دو جایگزین تاریخ آرکادیا و مرگ یزدگرد، از دو نویسندة انگلیسى و ایرانى، تام استاپارد و بهرام بیضایى، از این دیدگاه واکاوى شود. در این جستار، پژوهشگران، شگردها و فنون مشترکى را بررسی می کنند که این دو نویسنده به شیوه هایى متفاوت در این دو اثر به کار بسته اند تا بدین گونه ارزش و اعتبار تاریخ را به چالش بکشند و زمینه را براى سربرآوردن خرد روایت هاى تاریخى خود فراهم کنند.