خُنام: واژه‌ای کهن در متون فارسی قدیم در ارتباط با دامپزشکی

نویسندگان

  • جلال شایق استادیار گروه دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
  • پیمان میکائیلی استادیار گروه فارماکولوژی دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
چکیده مقاله:

مشمشه بیماری کشندۀ مشترک بین انسان و تک‌‌سمیان، از دیرباز مورد توجه تمدن‌های مختلف بشری، از جمله دامپزشکان دوران اسلامی قرار گرفته و به همین دلیل نام‌های متعددی بر آن اطلاق شده است. از میان این نام‌ها، واژۀ فارسی «خُنام» قابل توجه است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مفهوم این واژه فراتر از توصیف بیماری «مشمشه» بوده و در اصل به هر نوع ناسور لنفاوی، صرف‌نظر از نوع چرکی که از آن خارج می‌شود، اطلاق شده است و می‌توان آن را به عنوان واژۀ جایگزین برای «لنفانژیت ناسوری اسبان» معرفی نمود. در این مقاله با بررسی این واژه و معادل‌های آن در متون طبی و دامپزشکی کهن و متأخر ایران، و نیز بررسی نظرات طبیبان و بیطاران قرون مختلف، سیر معنایی و کاربَری این اصطلاحات مورد بحث قرار گرفته است. در این میان ریشه‌‌یابی واژۀ خُنام و ارائۀ پیشنهادهای احتمالی ریشه‌‌شناختی نیز از نظر دور نمانده است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

اثر بربرین در تنظیم آستروسیتهای Gfap+ ناحیه هیپوکمپ موشهای صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین

Background: Diabetes mellitus increases the risk of central nervous system (CNS) disorders such as stroke, seizures, dementia, and cognitive impairment. Berberine, a natural isoquinolne alkaloid, is reported to exhibit beneficial effect in various neurodegenerative and neuropsychiatric disorders. Moreover astrocytes are proving critical for normal CNS function, and alterations in their activity...

متن کامل

اثر بربرین در تنظیم آستروسیتهای Gfap+ ناحیه هیپوکمپ موشهای صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین

Background: Diabetes mellitus increases the risk of central nervous system (CNS) disorders such as stroke, seizures, dementia, and cognitive impairment. Berberine, a natural isoquinolne alkaloid, is reported to exhibit beneficial effect in various neurodegenerative and neuropsychiatric disorders. Moreover astrocytes are proving critical for normal CNS function, and alterations in their activity...

متن کامل

جایگاه زنان در متون نثر فارسی کهن

اقوام گوناگون، بنابر فرهنگ و تمدن قومی و نژادی، اساطیر، مذهب، و شرایط ویژه جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی، دیدگاه هایی گوناگون نسبت به زن داشته اند و همین مساله جایگاه اجتماعی و حقوقی زن را، در جوامع گوناگون و در طول تاریخ، دیگرگون کرده است.در فرهنگ و ادبیات هندوستان، زنان در نقش های الاهه، اسطوره ای، روحانی، جادوگر، دلاله، و مانند آن دیده می شوند و کتاب هایی چون کلیله و دمنه، سند...

متن کامل

خروجگاه و مترادفات آن در متون کهن فارسی

«خروجگاه» در بعضی از متون کهن فارسی و ازجمله در آثار قرن‌های پنجم و ششم بارها به­کاررفته است. امروزه ابتدایی‌ترین دریافت از آن، «مکان خارج­شدن» و احیاناً «زمان خارج­شدن» است. بعضی از معاصران جزء نخست آن، یعنی «خروج» را با واژة «خوریژ» و گونه‌های مختلفش (خریج، خریچ، خوریج، خوریچ، خموج، خوموج) در بعضی از گویش‌ها سنجیده و به معنای «آتش» دانسته‌اند، حال آنکه باتوجه­به کاربرد آن در متون مختلف قرن‌های...

متن کامل

جایگاه زنان در متون نثر فارسی کهن

اقوام گوناگون، بنابر فرهنگ و تمدن قومی و نژادی، اساطیر، مذهب، و شرایط ویژه جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی، دیدگاه هایی گوناگون نسبت به زن داشته اند و همین مساله جایگاه اجتماعی و حقوقی زن را، در جوامع گوناگون و در طول تاریخ، دیگرگون کرده است.در فرهنگ و ادبیات هندوستان، زنان در نقش های الاهه، اسطوره ای، روحانی، جادوگر، دلاله، و مانند آن دیده می شوند و کتاب هایی چون کلیله و دمنه، سند...

متن کامل

نام قدیم «کره» در متون جغرافیایی و تاریخی «یافته‌هایی نو در نسخه‌های خطی فارسی»

تاریخ مناسبات تاریخی ایران و کره، دارای پیشینۀ چندان طولانی نیست و اگرچه محققّان دو کشور و شرق‌شناسان در این باره پژوهش‌هایی انجام داده‌اند، پرسش‌هایی چند دربارۀ این روابط هنوز بی­پاسخ مانده است. با انتشار منظومۀ «کوش­نامه» که روایت پیش از اسلام روابط ایران و کره را نشان می‌دهد، دریچه­ای نو بر روی محققّان گشوده و مشخص شد که سابقۀ مناسبات این دو کشور به دوران پیش از اسلام بر می‌گردد. در این کتاب ن...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 12  شماره 55

صفحات  173- 182

تاریخ انتشار 2015-02-20

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023