خالص‌سازی و تعیین ساختمان ترکیبات موجود در ریشه کما (Ferula ovina Boiss.)

مقدمه: جنس Ferula بیش از 130 گونه در جهان دارد که قریب به 30 گونه آن در ایران یافت می‌شود. بر روی شناسایی ترکیبات موجود در گونه‌های این جنس تحقیقات گسترده‌ای صورت گرفته است، اما تاکنون فقط فروتینین و فروتین از این گونه F. ovina شناسایی شده است. هدف: شناسایی و تعیین ساختمان ترکیبات موجود در ریشه گیاه F. ovina. روش بررسی: عصاره دی کلرومتانی ریشه گیاه F. ovina به روش خیساندن تهیه شد. عصاره به روش تبخیر حلال تغلیظ شده و 20 گرم از آن بر روی ستونی به طول و قطر 60 و 5 سانتی‌متر که حاوی فاز ثابت سیلیکاژل بود، قرار گرفت. شستشوی ستون با حلال اتردوپترول آغاز و با افزودن تدریجی قطبیت حلال به وسیله حلال اتیل استات ترکیبات به ترتیب قطبیت کم به زیاد از ستون خارج شدند. بخش‌های جمع‌آوری شده حلال خارج شده از ستون 250 سی‌ِسی بودند که بعد از کنترل با کروماتوگرافی صفحه نازک ، بخشهایی که ترکیبات مشابه داشتند با یکدیگر مخلوط شدند. نتایج: در پایان کار کروماتوگرافی ستون، سه ترکیب عمده به نام‌های استیلوزین2، شیمگین3 و فروتینین4 به صورت خالص به دست آمد. ساختمان ترکیبات ذکر شده با استفاده از طیف‌های یک بعدی و دو بعدی رزونانس مغناطیسی هسته5 تعیین شدند. دو ترکیب اول از مشتقات مونوترپن‌ها و ترکیب سوم از مشتقات سزکوئی‌ترپن‌ها می‌باشند. نتیجه‌گیری: عمده ترکیبات عصاره‌ دی‌کلرومتانی ریشه گیاه F. ovina مشتمل بر سه ترکیب شناخته شده استیلوزین، شیمگین و فروتینین می‌باشد. از آنجایی که بیشترین ماده موجود در این گیاه فروتینین است و نظر به اهمیت فروتینین به عنوان یکی از قویترین استروژن‌های طبیعی اهمیت این گونه از Ferula دو چندان می‌شود.